از دیرباز بخش انرژی محرک اصلی رشد اقتصادی در ایران بوده است، از اینرو جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی برای توسعه میادین مشترک هیدروکربنی همواره از اولویت‌های اصلی شرکت ملی نفت ایران بوده است. با این حال به دلیل تحریم های شدید غرب، سوء مدیریت و عدم در دسترس بودن منابع لازم به خوبی قادر به پیشبرد هدف خود نبوده و توانايي رقابت در سطح بين المللي را نداشته است. ایران پس از روسیه در جایگاه دوم دارندگان ذخایر بزرگ گاز جهان قرار دارد، اما تحریم‌های ایالات متحده مانع دسترسی به فناوری هاي لازم و کندی توسعه صنعت و به تبع آن صادرات گاز متناسب با منابع موجود شده است.
امضای تفاهم نامه  اخیر میان شرکت ملی نفت ایران (NIOC) و شرکت گازپروم روسیه، با ارزش حدود 40 میلیارد دلار، نشان دهنده تلاش برای شروع همکاری های جدید بین ایران و دیگر تولیدکننده اوپک پلاس است که پس از  شكل گيري بحران  اوکراین مانند ایران تحت تحریم‌های شدید غرب قرار گرفته است. در واقع این دو کشور در حال بررسی راه‌هایی برای کمک به یکدیگر و حل مسائل ناشی از تحریم ها هستند. قراردادهای در حال اجرای  شرکتهای روسی در میادین نفت و گاز در حال حاضر ارزشی بالغ بر ۴ میلیارد دلار دارند و در صورتی که تفاهم نامه صورت گرفته به قرارداد منجر شود، رقم قراردادهای نفتی روسیه در ایران به ۱۰ برابر افزایش پیدا خواهد کرد. در ادامه ی این گزارش به بررسی جوانب مختلف این تفاهم نامه خواهیم پرداخت.
با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به بخش انرژی، رشد اقتصادی کشور نیازمند سرمایه‌گذاری در جهت توسعه میادین نفت و گاز با اولویت میادین مشترک است. طبق یک برنامه هشت ساله، با سرمایه گذاری ۱۶۰ میلیارد دلار در توسعه میادین نفت و گاز ظرفیت تولید نفت به 7/5 میلیون بشکه در روز و گاز به 5/1 میلیارد مترمکعب در روز خواهد رسید. منابع داخلی برای این حجم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کافی نیست و از طرفی تحریم های اعمال شده مانع از ورود منابع خارجی شده است. تفاهم نامه اخیر می¬تواند تاحدی برای رسیدن به برنامه هشت ساله به کشورکمک کند.
تفاهم‌نامه شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم شامل ۶ محور است: ۱- سرمایه‌گذاری در توسعه میادین نفتی و گازی ۲- سرمایه‌گذاری جهت تکمیل پروژه نیمه‌تمام ایران-ال. ان. جی، تعریف پروژه‌های جدید ال. ان. جی شناور (FLNG) و ال. ان. جی کوچک مقیاس    (MiniLNG)   3 - سوآپ گاز ۴- سوآپ فرآورده هاي  نفتی ۵- احداث خطوط فشار قوی صادراتی ۶- انتقال فناوری و تکنولوژی مربوط به نفت و گاز.
 گازپروم به شرکت ملی نفت ایران در توسعه میادین گازی کیش، پارس شمالی، فشار افزایی در میدان پارس جنوبی (کاری که توتال قرار بود انجام دهد و انجام نداد) و همچنین شش میدان نفتی کمک خواهد کرد. سرمایه گذاری مورد نیاز برای دو پروژه میادین گازی کیش و پارس شمالی حدود 10 میلیارد دلار و برای پارس جنوبی 15 میلیارد دلار برآورد شده است. 
گازپروم علاقه دیرینه ای به توسعه میادین کیش و پارس شمالی دارد و در اوایل سال 2017 مذاکرات اکتشافی با ایران در خصوص اين ميادين به همراه میادین فرزاد A و فرزاد B انجام داده است. گازپروم پیشنهاد توسعه پارس شمالی را در اواسط سال 2018 ارائه کرد، اما بعد از تحریم های ایالات متحده بر روی بخش انرژی ایران در اواخر سال 2018 ، این شرکت تصمیم گرفت گام های بعدی را بر ندارد.
ایران و روسیه سابقه همکاری کمرنگی در توسعه بخش انرژی ایران دارند، اما بحران میان روسیه و اوکراین و تحریم‌های غرب بر انرژی روسیه، روابط میان دو کشور را به رقابت سوق داده است. ایران و روسیه در گذشته، بازارهای صادراتي مختلف  داشتند و صادرات نفت ایران به دلیل تحریم‌های ایالات متحده تقریباً تنها به چین محدود شده بود، در حاليكه  پیش از تحریم روسیه، این کشور صادرات به اروپا را در اولویت خود قرار داده بود. در سال 2021، اروپا مقصد بیش از نیمی از صادرات نفت روسیه بود، در حالی که کمتر از یک سوم آن  به چین اختصاص داشت. پس از بحران میان روسیه و اوکراین و به دنبال اقدامات بسیاری از کشورهای اروپایی مبنی بر کاهش وابستگی به انرژی روسیه، این کشور به دنبال بازارهای جدید از جمله چین رفت. روس‌ها با دادن تخفیف‌های بسیار بالا به مشتریان سنتی ایران از جمله چین و هند که تا پیش از این نیز نفت ایران را با تخفیف و تسهیلات بسیار بالا خریداری می‌کردند، توانستند سهم ایران را در این بازارها تصاحب کنند.  
هم‌اکنون دنیا به‌شدت نگران کمبود عرضه نفت و گاز است و نمونه بارز این نگرانی را می‌توان در سفر اخیر جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا به خاورمیانه و درخواست او از کشورهایی همچون عربستان برای افزایش تولید دانست، هرچند هم‌اکنون کشورهای حوزه خلیج‌فارس مانند گذشته ظرفیت مازاد برای افزایش تولید ندارند، زیرا طرح‌های ظرفیت‌ساز تولید نفت حداقل سه تا پنج سال زمان می‌برد.
ایران نيز در حال حاضر فاقد زیرساخت‌های لازم برای افزایش قابل توجه تولید و صادرات گاز است و طبق گفته های جواد اوجی، وزیر نفت،  بخش گاز طبیعی برای رسیدن به هدف تولید 4/1 میلیارد متر مکعب به 80 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد.
در سال‌های اخیر، پروژه‌های متعددی در حوزه انرژی میان ایران و روسیه کلید خورده، اما به سرانجام  نرسیده است. درسال 1396 ایران چهار تفاهم¬نامه با شرکت گازپروم روسیه در صنعت نفت امضا کرد که یکی از این تفاهم نامه ها در ۲۲ آذرماه سال 1396 میان وزارت نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه به منظور مطالعه طرح احداث ال.ان.جی به امضا رسید. حضور روس ها در صنعت نفت و گاز ایران به همین یک پروژه ختم نمی‌شد، ایران تفاهم‌نامه‌های دیگری نیز با این شرکت روسی امضا کرده که مربوط به ۴ حوزه گازی شامل میدان گازی کیش، پارس شمالی، فرزاد A و B است. بر این اساس توافق بر این بود که گازپروم پس از بررسی و تجزیه و تحلیل، شرایط حضور و نوع مشارکت خود را اعلام کند. اما هیچ یک از این تفاهم نامه ها به سرانجام نرسید. در چنین شرایطی باید دید اظهار تمایل گازپروم برای مذاکرات پیرامون میادین ایران در دور جديد به سرمایه‌گذاری ختم می شوديا خير.
قطر، شریک ایران در  میدان مشترک گازی پارس جنوبی، سال‌ها پیش با کمک شرکت‌های غربی، از جمله توتال فرانسه، سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۵ برابر سکوهای موجود در بخش ایرانی پارس جنوبی) را به همراه کمپرسورهای عظیم راه‌اندازی کرد و جلوی افت تولید گاز خود را در این میدان گرفت. بخش ایرانی این میدان از سال آینده وارد نیمه دوم عمر خود می‌شود و بنابر گزارش وزارت نفت، هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید آن کاسته خواهد شد. 
 علاوه بر آن ظرف یک ماه اخیر،  قطر موفق به جذب سرمایه‌گذاری حدود 29 میلیارد دلار از سوی چهار شرکت بزرگ نفت و گاز شامل «توتال» فرانسه، «شل» بریتانیا، «اکسون موبیل» امریکا و نیز کنسرسیوم مشترک «انی» ایتالیا و «کونوکو فیلیپس» آمریکا شده است که اهمیت این میدان گازی را برای غربی ها نشان می دهد. توسعه میدان پارس جنوبی اهمیت ژئوپلیتیکی گسترده‌ ای برای کشورهای ذینفع خواهد داشت.
همکاری دو کشور روسیه و ایران به عنوان بزرگترین دارندگان ذخایر گاز، کنترل بیشتر بر روی عرضه انرژی جهانی را در آینده به دنبال خواهد داشت، که می تواند تبدیل به بازی برد-برد برای هر دو کشور شود. در این میان روسیه که در حال تجربه انزوای ژئوپلتیکی تحمیل شده است، با انتخاب ایران به عنوان  شریک تجاری جدید می تواند مانع از کاهش اعمال نفوذ خود در بازارهای اروپایی شود. باید در نظر گرفت که معامله بین ایران و روسیه در بحبوحه بازار متشنج انرژی که از قیمت‌های سرسام آور و منابع بی‌ثبات رنج می‌برد، انجام شده است. روسیه با این تفاهم نامه کنترل بیشتری بر ذخایر گازی آینده از طریق ایران خواهد داشت و می تواند اطمینان حاصل کند که انتقال گاز ایران به اروپا بدون در نظر گرفتن منافع آن کشور رخ نمی دهد. البته باید دید روسیه به دلیل ترس از زیر پا گذاشتن تحریم‌های ثانویه آمریکا، اقدام به پیشبرد سرمایه‌گذاری‌های مذکور خواهد کرد.
بدون شک با سرمایه گذاری روس ها در میدان عظیم پارس جنوبی، تسلط تولید و صادرات LNG  قطر به مقصد اروپا تا حدی كمتر خواهد شد و این امیدواری را برای روسیه به دنبال دارد که همچنان انحصار بازار گاز اروپا را از دست نخواهد داد.
بخش امیدوارکننده ی این تفاهم نامه، بازگرداندن ایران به عرصه دیپلماسی جهانی و آزادسازی پتانسیل عظیم LNG  ایران  است که به دنبال خروج آمریکا از برجام نیمه کاره رها شده بود. 
تمرکز گازپروم بر گسترش ظرفیت‌های LNG ایران دقیقاً در زمانی رخ داده که بازار اروپا شاهد افزایش چشمگیر در عرضه LNG به منظور جبران کمبود گاز در این منطقه است.
ابهامی در توانایی شرکت گازپروم برای توسعه میادین نفت و گاز یا احداث خط لوله وجود ندارد، اما با توجه به اینکه روسیه درگیر بحران اوکراین است و با تحریم های غرب دست و پنجه نرم می کند، باید دید چگونه قادر به تامین مالی پروژه‌ها خواهد بود. از طرفی پروژه‌های ال‌ان‌جی و فشارافزایی پارس جنوبی خارج از توانایی شرکت‌های روسی است و این کشور در این زمینه به  غرب وابسته است و تفاهم برای ساخت کارخانه‌های ال‌ان‌جی،  در حالی است که کارخانه‌های ال‌ان‌جی خود روسیه را هم شرکت‌های غربی احداث کرده‌اند و حتی بعد از اعمال بسته پنجم تحریمی اتحادیه اروپا علیه روسیه در اردیبهشت سال جاری که براساس آن صادرات فناوری‌های ساخت کارخانه ال‌ان‌جی به روسیه را ممنوع کرد، شرکت " تکنیپ فرانسه" که سال ۲۰۱۹ قرارداد 6/7 میلیارد دلاری به منظور پروژه ال ان جی  "آرکتیک  ۲" با ظرفیت سالانه نزدیک به ۲۰ میلیون تن را امضا کرده بود، از پروژه کنار رفت و به تبع آن حتی شرکت‌های چینی پیمانکار این پروژه روسی نیز فعالیت‌شان را متوقف کردند. در نهایت امید است بررسی و ارزیابی این طرح‌ها منجر به قراردادهاي اجرایی شود.