پس از تأثیری که قرنطینه و محدودیت‌های کرونا در اواخر سال 2020 بر بسیاری از اقتصادها و فعالیت اقتصادی داشت، محدودیت‌های سبک‌تر کووید 19 و عرضه واکسن‌، در نیمه اول سال 2021 به مردم این امکان را داد که تا حدی به وضعیت عادی بازگردند و منجر به بهبود تدریجی شرایط اقتصادی در سراسر اروپا شد. افزایش سریع قیمت انرژی از سه ماهه سوم، اعمال محدودیت‌های جدید برای جلوگیری از شيوع نوع جدید ُاميكرون در سه ماهه چهارم و تغییر شرایط ژئوپلیتیکی پس از بحران میان روسیه و اوکراین، شتاب در بهبود اقتصادی را تضعیف کرده است، درواقع قیمت بالای گاز و انرژی برای اقتصادی که پس از سال 2020، تازه روند رو به بهبود خود را طی می‌کرد، خبر خوبی نبود.

قیمت گاز اروپا در سال‌های 2021 و 2022 نسبت به سال 2020 از سطوح بسیار پایین به بالاترین رکورد خود رسیده است. قیمت‌های پایین گاز در سال‌های 2019 تا 2020 اساساً به دلیل عرضه بیش از حد بازار جهانی ال‌ان‌جی، واردات فراوان ال‌ان‌جی در اروپا و پر بودن انبارهای ذخیره‌سازی در سراسر این منطقه بود.
تأثیرات همه‌گیری کووید 19 بر تقاضای گاز، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم سال 2020، مازاد عرضه را تشدید کرد و در مه 2020، قیمت عمده‌فروشی گاز در اروپا به 4 یورو به ازای هر مگاوات ساعت کاهش یافت. با برداشته شدن تدریجی محدودیت‌های کرونا از اواسط سال 2020، فعالیت‌های اقتصادی و در نتیجه تقاضای گاز در اروپا شروع به بهبود کرد. علاوه بر این، سرمای زمستان در اوایل سال 2021 منجر به افزایش تقاضا برای گرمایش شد، درنتیجه قیمت گاز در 12 ژانویه به 26 یورو در هر مگاوات ساعت رسید. در آن زمان، سطوح مناسب ذخیره سازی و افزایش برداشت به تعادل بازار علی رغم محدودیت های عرضه کمک کرد.
سپس قیمت TTF در نیمه اول سال 2021 به آرامی افزایش یافت، ادامه محدودیت‌های عرضه همراه با بهبود تقاضا برای ال‌ان‌جی در آسیا، آمریکای مرکزی و جنوبی، امکان پر کردن مجدد ذخیره‌سازی اروپایی را با نرخ عادی فراهم نمی‌کرد، قیمت‌های اروپا در طول تابستان 2021 به افزایش خود ادامه دادند و از سپتامبر با نزدیک شدن اروپا به آغاز زمستان شتاب گرفتند.
به دنبال کاهش جریان گاز از روسیه در مسیر یامال اروپا، قیمت‌ها در 5 اکتبر به 117 یورو در هر مگاوات ساعت رسید، پس از کاهش اندک و کوتاه مدت، قیمت‌ها بار دیگر افزایش یافت و در 21 دسامبر به 180 یورو در هر مگاوات ساعت رسید. در شرایطی که نگرانی‌های ژئوپلیتیکی در مورد استقرار نظامی روسیه در اطراف مرزهای اوکراین و بازار جهانی ال‌ان‌جی سخت تر از حد انتظار بود، قیمت‌های اروپایی در سطوح بالایی باقی ماند و با آغاز عملیات ویژه روسیه علیه اوکراین در 24 فوریه، دور دیگری از افزایش قیمت‌ها آغاز شد و قیمت TTF برای روز بعد در 7 مارس به اوج خود (227 یورو در مگاوات ساعت) رسید.
در واکنش به آن، کمیسیون اروپا و اکثر دولت‌های سراسر اروپا به دنبال کاهش وابستگی خود به واردات گاز از روسیه با استفاده از منابع جایگزین و کاهش تقاضای کل برای گاز و تغییر به سوخت‌های دیگر هستند. سطوح بالای قیمت انرژی، دولت‌ها را بر آن داشت تا اقداماتی را برای کاهش اثرات بر مصرف‌کنندگان و مشاغل انجام دهند. در اکتبر 2021، کمیسیون اتحادیه اروپا مجموعه‌ای از اقدامات  را منتشر کرد که اعضای اتحادیه اروپا می‌توانند بدون نقض قوانین رقابت  از آن استفاده کنند.
اولین گام از این مجموعه اقدامات در سطح ملی، در سپتامبر / اکتبر 2021، برای مشتریان آسیب پذیر برداشته شد و گام دوم از فوریه/مارس 2022 برای حمایت از کسب و کارها و حمایت دوباره از مشتریان آسیب پذیر بود. درواقع هدف از این اقدامات در کوتاه‌مدت، ارائه حمایت اضطراری برای مصرف‌کنندگانی بود که با افزایش قبوض انرژی مواجه بودند.

شکل 1: روند تولید ناخالص داخلی در كشورهاي عضو اتحادیه اروپا، سه ماهه اول 2019 تا سه ماهه اول 2022 (درصد تغییر نسبت به سه ماهه قبل) 

Source: Data from Eurostat (volume, index 2015 = 100, seasonally and calendar adjusted data)

با وجود افزایش شدید قیمت گاز، تقاضای گاز در سال 2021 به طرز شگفت انگیزی انعطاف پذیر بود، اما این تقاضا در اوایل سال 2022 کاهشی شد.
همانطور که در شکل 2 نشان داده شده است، علیرغم قیمت‌های بالای گاز از سپتامبر و بهبود اقتصادی ضعیف‌تر در سه ماهه چهارم 2021، تقاضای سالانه گاز در كل اروپا 6 درصد و در كشورهاي عضو اتحادیه اروپا2/4 نسبت به سال قبل افزایش یافته است.
در 4 ماهه اول سال 2022، برآورد تقاضای گاز نسبت به مدت مشابه سال 2021 حدود 8.9 درصد در كل اروپا و 9.2 درصد در كشورهاي عضو اتحادیه اروپا کاهش یافته است. اگر این کاهش تقاضا ادامه یابد، اتحادیه اروپا می‌تواند به هدف اولیه خود یعنی 38 میلیارد متر مکعب تقاضای کم‌تر گاز در سال 2022 نسبت به سال 2021 دست یابد.

شکل 2: مقايسه روند تقاضای گاز در اروپا و اتحادیه اروپا از سال  2019 تا 2022 (bcm) 

Source: Data from IEA, Eurostat, OECD, TSOs, author’s calculations for March & April 2022 estimates

ترکیب انرژی هر کشور اروپایی منحصر به فرد است، مصرف گاز از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و در نتیجه، روند تقاضای گاز ممکن است به طور قابل توجهی در سراسر اروپا در سطح ملی متفاوت باشد.
همانطور که در شکل 3 نشان داده شده است، تقاضای گاز در 24 کشور در سال 2021 افزایش یافته است که بیشترین رشد (در حجم) در ترکیه و پس از آن ایتالیا، آلمان، بریتانیا، فرانسه و اسپانیا بوده است. در سه ماهه اول سال 2022، برآوردهای اولیه نشان‌دهنده کاهش تقاضا در اکثر کشورها در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته است، هرچند برخی کشورها نظیر ترکیه، اسپانیا، اسلوونی و تا حد کمتری ایتالیا استثنا هستند.

شکل 3: نوسانات سالانه تقاضای گاز در کشورهای اروپایی در سال‌های 2020 و 2021 (میلیارد مترمکعب و درصد) 

Source: Data from the IEA, Eurostat, OECD, TSOs and author’s calculations

بیشتر رشد تقاضای گاز در اروپا برای سال 2021 در نیمه اول آن (زمانی که قیمت گاز همچنان نسبتا پایین بود)، اتفاق افتاده است. در سه ماهه اول سال 2021، تقاضای گاز در اروپا به میزان قابل توجهی (8.1 درصد نسبت به سال قبل) افزایش یافت، در آغاز سال 2021، سرما در سراسر اروپا نیاز به گاز را برای گرمایش در ساختمان‌ها و مصرف برق مرتبط با گرمایش را افزایش داد. در ماه مارس، گاز مورد استفاده در تولید برق در اروپا نيز افزایش یافت.

شکل 4: نوسانات تقاضای گاز در کشورهای اروپایی بین سه ماهه اول 2022 و سه ماهه اول 2021 (میلیارد متر مکعب و درصد) 

Source: Data from the IEA, Eurostat, OECD, TSOs and author’s calculations

در سه ماهه دوم سال 2021، تقاضای گاز نسبت به سال گذشته 22.4 درصد رشد کرد که باعث شد تقاضای گاز بسیار بالاتر از هفت سال گذشته باشد. این رشد تقاضا را می‌توان با ترکیبی از عوامل شرح داد: تقاضای بسیار ضعیف در آوریل و می 2020 به دلیل قرنطینه‌های کرونا، زمستان طولانی‌تر از حد معمول در سال 2021، که باعث افزایش تقاضا برای گاز به منظور گرمایش ساختمان‌ها در ماه آوریل شد و استفاده چشمگیر از گاز در تولید برق.

جدول 1: روند تغییرات تقاضای سه ماهه گاز در اروپا در سال 2021 نسبت به دوره‌های مشابه در سال‌های 2020 و 2019 (درصد)
 

Source: Data from IEA, Eurostat, OECD, TSOs, author’s calculations

روند تغییرات تقاضا گاز در سه ماهه سوم تغییر کرد، تقاضای گاز اروپا در تابستان، به طور مرسوم در پایین‌ترین سطح خود است، اما برای سال 2021، حتی کمتر از دو سال قبل (2019) بود. در سال‌های 2019 و 2020، قیمت‌های پایین گاز باعث تشویق به ذخیره‌سازی شد، اما این اتفاق در سال 2021 رخ نداد. از سپتامبر، قیمت‌های بالای گاز نیز با کاهش و تعطیلی (حتی موقت) فعالیت‌های تولیدی پرمصرف، روی تقاضای گاز صنعتی اثر گذاشت. در بخش برق نیز، قیمت‌های بالا رقابت‌پذیری نیروگاه‌های گازی را کاهش داد.
در سه ماهه چهارم، علیرغم قیمت‌های بالای گاز، برآوردها نشانه‌هایی از بازگشت تقاضای گاز به منظور گرمایش در ماه دسامبر، تقاضای بخش‌های صنعتی و تولید برق را نشان می‌دهد.

شکل 5: تقاضای ماهانه گاز در اروپا و اتحادیه اروپا، 2019-2022 (میلیارد متر مکعب) 

Source: Data from IEA, Eurostat, Entsog, GRTgaz, Terega, NCG, Gaspool, SNAM, Enagas, NationalGrid, author’s calculations

در چهار ماهه اول سال 2022، داده‌ها  کاهش شدید تقاضای گاز را به دلیل زمستان معتدل در اوایل سال 2022 و پاسخ تقاضا به قیمت‌های بالای گاز، به ویژه در بخش صنعتی، نشان می‌دهد. همانطور که در جدول شماره 2 نشان داده شده است، تقاضا 8.9 درصد کمتر از سال 2021 و حدود 2.8 درصد کمتر از سال 2019 بود.

جدول 2: روند تغییرات تقاضای سه ماهه گاز در اروپا (درصد)
 

Source: Data from IEA, Eurostat, OECD, TSOs, author’s calculations for 2022 estimate

گاز طبیعی در اروپا در سه بخش اصلی خانگي (به ویژه برای گرمایش منازل)، صنعتی و بخش برق استفاده می‌شود.
گاز مورد استفاده برای گرمایش حدود یک سوم تقاضای سالانه گاز در اروپا را تشکیل می‌دهد. تأثیر دما بر مصرف گاز به راحتی می‌تواند یک تفاوت مثبت یا منفی 20 تا 30 میلیارد مترمکعبی سالانه بین زمستان معتدل و سرد را ايجاد كند.
ماه‌های ژانویه تا آوریل و دسامبر 2021، سردتر از دوره‌های مشابه در سال 2020 بودند که منجر به افزایش تقاضا برای گرمایش شد. در سال 2022، میانگین دما در ژانویه، فوریه و آوریل نسبت به سال گذشته بیشتر بود که به معنای نیاز کمتر به گرمایش ساختمان ها است.
گرمایش در ساختمان‌ها شامل مصرف انرژی در بخش مسکونی (بزرگترین بخش)، تجاری و صنعتی می‌شود. این تقاضا به دما بستگی دارد، اما کشش قیمتي کوتاه مدت نسبتاً وجود ندارد، یا در بهترین حالت، به دلیل ترکیبی از عوامل، نسبتاً محدود است. زیرا اولاً، مصرف‌کنندگان به راحتی به گزینه‌های جایگزین برای گرمایش دسترسی ندارند، ثانیاً، علاوه بر محدودیت‌های فیزیکی، میزان تأثیرپذیری مصرف‌کنندگان نهایی از قیمت‌های بالاتر گاز به نوع قراردادهایی که با عرضه‌کنندگان خود دارند بستگی دارد.
یکی دیگر از عوامل توضیح دهنده تقاضای بالای گاز در سال 2021، بهبود اقتصادی در سراسر اروپا از نیمه دوم سال 2020 و سه ماهه اول و دوم سال 2021 است. با این حال، در ماه سپتامبر، صنایع نگرانی زیادی را در مورد اثر افزایش قیمت گاز بر فعالیت‌های خود ابراز کردند و خواستار حمایت مالی دولت‌ها برای ثابت نگه داشتن سطح تولید شدند.
دانستن اینکه تا چه حد استفاده از گاز برای تولید صنايع می‌تواند تحت تأثیر قیمت‌های بالای گاز قرار گیرد، ساده نیست. برخی از شرکت‌ها بسته به قرارداد خود با عرضه‌کنندگان، ممکن است کمتر در معرض نوسانات بازار تک‌محموله قرار گیرند. در اروپا، بیشترین حجم تقاضای گاز صنعتی در بخش‌های تولیدی است. 
بهبود اقتصادی در سراسر اروپا در نیمه اول سال 2021 و دماهای سردتر در ماه‌های ژانویه تا آوریل و ماه‌های نوامبر تا دسامبر باعث افزایش تقاضا برای برق شد. هرچند تولید برق در چهار ماه اول سال 2022، به دلیل رکود اقتصادی و زمستان نسبتا گرم، اندکی کاهش یافت.کشش قیمتي به دلایل مختلفی بستگی دارد، مهم‌ترین عامل موثر در کشش‌های کوتاه مدت، در دسترس بودن منابع انرژی جایگزین برای گاز است. این توضیح می‌دهد که چرا تقاضای گاز در بخش برق تا حد معینی با سطح قیمت گاز در نوسان است. 

تقاضای گاز از عوامل مختلفی نشات می‌گیرد. جدا کردن دلایل کاهش (یا رشد) مصرف گاز که ممکن است به طور خاص در نتیجه نوسانات قیمت اتفاق بیفتد، آسان نیست. به عبارت دیگر، تفکیک محرک‌های مختلفی که بر تقاضای گاز اثر می‌گذارند، دشوار است.
دمای سرد در ماه‌های فوریه تا آوریل و نوامبر تا دسامبر 2021 باعث افزایش استفاده از گاز و برق برای گرمایش شد. بهبود اقتصادی به رهبری بخش صنعت، از جمله صنایع انرژی بر، نیز به افزایش تقاضای گاز و برق کمک کرد. دسترسی کم به انرژی هسته‌ای در طول سال، وزش کم باد در سه ماهه اول و کم آبی در سه ماهه چهارم، تاثیر بسزایی در استفاده از گاز و زغال سنگ در سال 2021 داشت. در سه ماهه سوم و چهارم، افزایش قیمت گاز بر سودآوری نسبی نیروگاه‌های گازسوز در برابر زغالسنگ سوز اثر گذاشت. 
در سال 2022، به نظر می‌رسد پاسخ تقاضای گاز در هر سه بخش اصلی آن رخ می‌دهد: گرمایش با مقداری تغییر در رفتار مصرف کننده، بخش صنعتی با تغییر به سوخت‌های دیگر و بخش تولید برق با تغییر به زغال سنگ در ترکیب، همراه است.
برای ماه هاي باقيمانده از سال 2022، در بخش توليد برق تغییر زغالسنگ به گاز در نتیجه قیمت‌های بالاتر زغالسنگ و ممنوعیت واردات زغالسنگ روسیه از ماه اوت می‌تواند تقاضا را برای نیروگاه‌های گاز سوز افزایش دهد. در دسترس بودن نیروگاه‌های آبی و ظرفیت هسته‌ای (فرانسه) نیز محرک‌های مهمی برای تقاضای گاز در اروپا برای ماه‌های آینده خواهند بود. 
هر نشانه‌ای از هوای سردتر در ماه‌های نوامبر و دسامبر می‌تواند شرايط بازار را به طور چشمگیری سخت کند. اقدامات حمایتی دولت ها  برای مصرف‌کنندگان و مشاغل نهایی نیز محرک‌های حیاتی برای تقاضای گاز در سال 2022 و شاید حتی بیشتر از آن در زمستان 23-2022 خواهد بود.