تاثیرات تعطیلی میدان گازی گرونینگن بر امنیت انرژی اروپا 

هفته اول مهر 1401 مریم شهلایی   

میدان گازی گرونینگن هلند، از زمان کشف آن در سال 1959، یکی از منابع اصلی تامین گاز داخلی اروپا بوده است. این میدان حاوی حدود 450 میلیارد متر مکعب گاز است، که برای جايگزيني واردات گاز اروپا از روسیه به مدت سه سال کافی است.

میدان گازی گرونینگن هلند، از زمان کشف آن در سال 1959، یکی از منابع اصلی تامین گاز داخلی اروپا بوده است. این میدان حاوی حدود 450 میلیارد متر مکعب گاز است، که برای جايگزيني واردات گاز اروپا از روسیه به مدت سه سال کافی است. اين ميدان در زیر یک لايه خاک رسی نرم مدفون شده است که فعاليت هاي استخراج در آن منجر به تقویت فعالیت های  لرزه‌ای در منطقه شده است.
پس از زمین لرزه های مکرر و اثرات آن، دولت هلند تصمیم گرفت تولید گاز طبیعی از این میدان را محدود کند. اولین محدودیت در سال 2014 تعیین شد و از آن زمان تولید میدان گرونینگن و سهم آن در تولید کل کاهش یافت. پس از آن، در سپتامبر 2019، وزارت امور اقتصادی و سیاست اقلیمی هلند اعلام کرد با هدف تعطیلی کامل تا سال 2026، تولید میدان گازی گرونینگن از سال 2022 به بعد تنها به روزهای سرد زمستان محدود خواهد شد. تعطیلی کامل این میدان نه تنها بر بازار گاز داخلی هلند، بلکه بر بازار اروپا که در سال 2013 برای تامین گاز خود به بیش از 10 درصد به این میدان متکی بود اثرگذار خواهد بود.  
پیش از اعمال سقف تولید در میدان گازی گرونینگن، هلند دومین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی در اروپا (به استثنای بازارهای روسیه و کشورهای مشترک المنافع)، پس از نروژ بود. با این حال، کاهش توليد در این میدان باعث افت كلي تولید اين كشور شده است، به طوری که تولید گاز هلند در سال 2018 به کمتر از بریتانیا رسید. علاوه بر آن، بخش عمده ای از میادین گازی این کشور در حال بلوغ بوده و با نرخ های فزاینده ی کاهشی مواجه هستند. با محدودیت های تولید در گرونینگن، این چشم انداز به شدت نزولی است.
بر اساس داده های پورتال نفت و گاز هلند (NLOG ) تا ژانویه 2020، 492 میدان گازی اثبات شده در این کشور وجود داشته است. از این تعداد، 216 مورد در حال حاضر در حال تولید هستند، پنج مورد برای ذخیره سازی و 157 مورد دیگر نيز به طور موقت یا برای همیشه تولید خود را متوقف کردند.  از 114 میدان باقی مانده، 28 میدان قرار است طی سال های 2020-2024 وارد تولید شوند، در حالی که چشم انداز بقیه نامشخص است. پورتال نفت و گاز هلند (NLOG ) کل ذخایر باقیمانده و منابع احتمالی را 1716  ميليارد متر مکعب تخمین می زند. 
در طول سال های اخیر بحث های بسیاری بر روی تولید در گرونینگن انجام شده است که از نگرانی در مورد افزایش در تعداد و شدت زلزله در این منطقه نشات می گیرد. یک زلزله قابل توجه در سال 2012 مسائل امنیتی پیرامون تولید گاز گرونینگن را در کانون توجه قرار داد و شروع به تأثیرگذاری بر افکار عمومی کرد. با این حال دولت در سال 2013 تولید از میدان گرونینگن را به 2/54 میلیارد متر مکعب رساند تا از رکود اقتصادی در اقتصاد هلند عبور کند.
 موضوع زمانی سیاسی شد که هیئت ایمنی هلند در گزارشی در فوریه 2015 به این نتیجه رسید که دولت به اندازه کافی خطر زمین لرزه¬های کوچک ایجاد شده در منطقه را محاسبه نکرده است. در پاسخ، دولت شروع به کاهش سقف تولید سالانه از اين میدان کرد تا خطر زلزله¬های بعدی را کاهش دهد. در ژانویه 2018، فعالیت لرزه ای قابل توجه (4/3 در مقیاس ریشتر) باعث افزایش فشار اجتماعی و سیاسی برای تسریع کاهش سقف تولید شد. دولت هلند پیش از این متعهد به کاهش  نرخ فعلی به میزان  10 درصد بود تا نرخ سالانه جدید به 6/21 میلیارد متر مکعب تولید برای سال منتهی به اکتبر 2018 برسد، علاوه بر آن متعهد بود که تولید را تا سال 2020 به 1/20 میلیارد متر مکعب کاهش دهد. اما، زلزله ژانویه 2018 و پیامدهای سیاسی و اجتماعی پس از آن، دولت را  بر آن داشت که در آوریل 2018 طرح جدیدی را برای کاهش تولید به 12 میلیارد متر مکعب گاز تا سال 2022/2023 و توقف کامل تولید را تا پایان دهه طراحی کند. با این حال، در سپتامبر 2019، دولت اعلام کرد که تولید خود را در گرونینگن تا اواسط سال 2022 به طور کامل متوقف خواهد کرد و پس از آن این میدان تا سال 2026 تنها در صورت نیاز در دوره هایی با  تقاضای بالا مورد استفاده قرارخواهد گرفت. این تصمیم پس از زلزله 4/3 ریشتری دیگری در ماه می 2019 به وجود آمد که باعث شد تنظیم کننده بخش گاز اين كشور خواستار کاهش فوری تولید به زیر 12 میلیارد متر مكعب شود. در نتیجه، تولید گاز در گرونینگن به طور قابل توجهی کاهش یافت و حجم آن در سال 2019 حدود 16 میلیارد متر مکعب برآورد شد که به طور قابل توجهی کمتر از سطح سال 2013 بود. این میدان همچنین انعطاف‌پذیری تولید را از دست داد و فرصت کمی برای افزایش یا کاهش تولید در ماه‌های سرد زمستان براي آن باقي مانده که نتیجه الزامات تولید با نرخ ثابت برای کاهش خطرات لرزش زمین در طول سال بوده است.

 در نتیجه این کاهش تولید بزرگ در گرونینگن و کاهش در میادین در حال بلوغ در مناطق دیگر، تولید کلی گاز در هلند به میزان قابل توجهی کاهش یافته است که پیش‌بینی می‌¬شود در سال‌های آینده این کاهش بیشتر شود. فشار دولت برای توقف فعالیت اين ميدان تا سال  2022 منجر به کاهش شدید سهم آن و رسیدن به عدد 2/10٪  از كل توليد هلند شده است. سایر میادین ساحلی 3/40 درصد و میادین فراساحلی 4/49 درصد از توليد اين كشور  را تشکیل می دهند.
داده های JODI  کاهش 7/11 درصدی تولید را در سال گذشته برای چهار ماه اول سال 2022 نشان می دهد و پیش بینی می شود برای کل سال 2022 یک کاهش 15درصدی رخ دهد.
شرکتGasunie ، مالک و اپراتور شبکه ملی انتقال در هلند، اظهار داشته است که به دلیل تاخیر در راه اندازی کارخانه نیتروژن Zuidbroek، حجم بیشتری از میدان گرونینگن مورد نیاز خواهد بود. این کارخانه قرار بود در آوریل 2022 راه اندازی شود، اما اکنون چندین ماه به تعویق افتاده است. در صورت بهره برداری، این نیروگاه ظرفیت تبدیل گاز وارداتی با ارزش حرارتی بالا (H-gas) به گاز طبیعی کم کالری یا گاز با ارزش حرارتی پایین (L-gas) را خواهد داشت که آن را با شبکه هلند سازگار می¬کند.
با این حال به منظور جبران کاهش واردات روسیه به منطقه، دولت این کشور برای استفاده از میدان گرونینگن تحت فشار قابل توجهی قرار گرفته است. در ژوئن 2022، شورای معدن هلند، یک نهاد مشورتی مستقل دولت، به کابینه هلند توصیه کرد به منظور پرکردن انبارهای داخلی قبل از اوج تقاضا در فصل زمستان تولید را در اين میدان افزایش دهد.
پیش از این، تولیدی  معادل با 5/4 میلیارد مترمکعب گاز در سال جاری (منتهی به اکتبر) بدون هیچ تولیدی در سال آینده هدف قرار گرفته بود. با این حال براساس برنامه فعلی، علاوه بر هدف 5/4 میلیارد متر مکعب 8/2 میلیارد متر مکعب دیگر در سال منتهی به اکتبر 2023 تولید خواهد شد.
پس از آخرین اظهارات از سوی دولت، اکنون پیش‌بینی می‌شود که کل تولید گاز داخلی به 5/18 میلیارد مکعب تا سال 2022 کاهش یابد. در حالی که تولید روزانه در میدان گرونینگن تا سال 2023-2022 به پایان می رسد، این میدان همچنان تا سال 2026 فعال خواهد بود و ممکن است برای مدیریت کسری بازار داخلی در طول دوره هایی باتقاضای بالاتر دوباره راه اندازی شود. با این وجود، پیش بینی می شود پس از سال 2023 حداقل تولید از این میدان صورت گیرد و پس از آن نقطه، تولید کل به کاهش خود ادامه دهد، که توسط بلوغ در دیگر میادین و کاهش در پایه دارایی ها کاهش كلي توليد هلند ادامه می‌یابد.

 در گزارشی از مجمع کشورهای صادر کننده گاز (GECF) به منظور درک بهتر تاثیر تعطیلی میدان گازی گرونینگن بر بازار گاز طبیعی هلند، تاثیر سقف تولید از منظر قیمت گاز بررسی شده است. در این بررسی ضریب همبستگی  بین تولید گاز میدان گرونینگن و قیمت TTF نزدیک به صفر(36/0-) بدست آمده که نشان دهنده همبستگی منفی ضعیف بین دو متغیر است. این نتیجه نشان می دهد تعطیلی این میدان گازی تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت‌های TTF ندارد، زیرا سقف‌های تولید ميدان به‌تدریج اعمال شده و شوک عرضه به بازار تلقی نمی‌شود. علاوه بر این، از آنجایی که سهم میدان گازی گرونینگن حدود 2 درصد از کل حجم گاز طبیعی معامله شده در هاب TTF را تشکیل می دهد، این منابع به راحتی با سایر منابع از بازار LNG و گاز خط لوله جایگزین شده¬اند. 
 بدون در نظر گرفتن فشارهای کوتاه مدت ناشی از حذف گاز وارداتي از روسیه و بهبود تقاضا پس از کووید، می¬توان انتظارداشت بازار گاز اروپا در پنج سال آینده به خوبی بتواند کاهش قابل توجه در تولید از گرونینگن را از دیگر منابع جذب کند. هلند به‌عنوان یک بازار بزرگ، و با اتصال خوب، عموماً با خطر کمبود عرضه کمتری مواجه است، اگرچه کاهش بالقوه حجم از روسیه فشارهای شدیدی را بر منطقه وارد می‌کند. 
به طور مشابه، نگرانی در مورد فشار بر  قیمت ناشی از دست دادن میدان به عنوان یک تامین کننده منعطف برای پاسخگویی به اوج تقاضا تا حدودی بی اساس است، زیرا عرضه ماهانه از این میدان تا حد زیادی در سه سال گذشته ثابت مانده است. 
خطر بالقوه دیگر برای خروج تدریجی این میدان از این واقعیت ناشی می شود که گرونینگن گاز کم کالری تولید می کند، در حالی که واردات معمولاً گاز پرکالری است. لوازم خانگی در بخش مسکونی و مصرف کنندگان صنعتی در شمال غربی اروپا برای استفاده از گاز کم کالری سازگار شده اند، در نتیجه کاهش برداشت از گاز کم¬کالری میدان گرونینگن، بر تعادل گاز طبیعی از نظر ارزش حرارتي آن در شمال غربی اروپا تأثیر می گذارد. با این حال، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در حال انجام است تا عرضه نیتروژن را برای ترکیب با گاز پرکالری و تبدیل به گاز کم  کالری افزایش دهد. این امر نگرانی¬های مربوط به امنیت عرضه را می تواند کاهش دهد.
وضعیت این کشور به عنوان صادرکننده بزرگ گاز در سال 2018 در نتیجه کاهش قابل توجه تولید در میدان کلیدی گرونینگن به پایان رسید. به دلیل تصمیم دولت مبنی بر تعطیلی کامل گرونینگن تا سال 2022، چشم انداز تولید گاز هلند به طور قابل توجهی کاهش پیدا کرده است که پیش‌بینی می شود واردات خالص به سرعت در سال‌های آتی افزایش یابد و در سال 2022 به حدود 29 میلیارد متر مکعب برسد و پس از آن به طور کلی راکد بماند.
با پیش‌بینی پایان تولید در گرونینگن تا سال 2022 و ادامه تقاضای بالای داخلی برای گاز، نه تنها هلند وضعیت خالص صادرکننده گاز را از دست داده است، بلکه شاهد افزایش نیاز خالص واردات گاز خود در سال‌های آینده خواهد بود.
البته کاهش در گرونینگن فرصت هایی را برای تولیدکنندگان کوچکتر هلند که مشمول سقف تولید نیستند ایجاد کرده است تا از این کاهش تولید بهره مند شوند. در ژانویه 2018، شرکت Tulip Oil تصمیم نهایی سرمایه گذاری (FID) را در میدان گازی Q10 در فراساحل هلند گرفت. اولین گاز در فوریه 2019، تنها 12 ماه پس ازFID، برداشت شد. 28 میدان گازی دیگر در اين كشور وجود دارد که در حال حاضر در دست توسعه هستند و قرار است طی سال‌های 2024-2020 راه اندازی شوند، اگرچه با توجه به مقیاس کوچک آنها، این میادین تغییر چندانی در روند کلی تولید ندارند. 86 میدان کشف شده دیگر در مرحله پیش از FID  قرار دارند. این میادین باید با گاز وارداتی ارزان، از جمله گاز خط لوله از نروژ و روسیه و LNG رقابت کنند. با این حال این میادین با هزینه¬های حمل و نقل کمتر، تأثیر زیست محیطی کمتر، از حمایت مداوم دولت برخوردار هستند.

 

پربازدیدترین مقالات

ارتباط با ما

آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵

تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱

info@gashouse.ir :پست الکترونیک

لینک های مرتبط

وزارت نفت

شرکت ملی گاز ایران

شرکت ملی نفت ایران

موسسه مطالعات بین المللی انرژی



خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.