در سال های اخیر قبرس شاهد پنج اکتشاف گازی قابل توجه بوده است که اولین مورد آن در سال 2011 گزارش شد. نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ماه آینده به خوبی می‌دانند که امکان تبدیل قبرس به یک کشور صادرکننده گاز وجود دارد و برنده انتخابات ریاست‌جمهوری ماه فوریه می‌تواند نام خود را در تاریخ این کشور به عنوان رئیس‌جمهوری ثبت کند که قبرس را در معادلات جهانی انرژی به عنوان یک بازیگرتاثیر گذار مطرح کرد.

برای بیش از یک دهه، رویاهای گازی این جزیره در دریای مدیترانه به سرنوشت اولین کشف آن، یعنی آفرودیت  4.5 تریلیون فوت مکعبی در دسامبر 2011 گره خورده بود ،  اما با وجود مجموعه‌ای از اکتشافات مانند کالیپسو  در سال 2018 احتمال مطرح شدن قبرس به عنوان یک صادر کننده گاز تقویت شد.
پس از کشف کالیپسو توسط شرکت ایتالیایی اِنی در فوریه 2018، دوازده ماه بعد کشف توسط  اِکسون‌موبیل در بلوک 10 اتفاق افتاد. پس از آن شرکت ایتالیایی انی که بلوک 6 را با 50 درصد در کنار توتال‌انرجیز فرانسه (50 درصد) مدیریت می‌کند، سال گذشته بار دیگر به برتری دست یافت و با کشف متوالی کرونوس  با حجم 2.5 تریلیون فوت مکعب و زئوس با حجم 2-3 تریلیون فوت مکعب،  اکتشافات قابل توجهی انجام داد.
در حالی که «کلودیو دسکالزی»، مدیر عامل انی، تخمین اولیه ذخیره 6 تا 8 تریلیون مکعبی را برای کالیپسو و اکسون موبیل 5 تا 8 تریلیون مکعبی را برای گلوکوس عنوان کرد، اما ارزیابی های دقیق تر حاکی از ذخایر کمتر از برآورد اولیه است.
به نظر می‌رسد این اکتشافات به مانند چاه الظهر مصر که منجر به کشف چاه بلوک6 و 10 در آب‌های عمیق جنوب‌غربی قبرس شد، پیچیده‌تر از آن باشد که در ابتدا پیش‌بینی می‌شد. کارشناسان عنوان می کنند که وضعیت  زمین‌شناسی در این منطقه بسیار پیچیده است، بطوریکه منجر به افزایش هزینه‌های توسعه خواهد شد و به این ترتیب موانع تجاری‌سازی این منابع گازی، بسیار بیشتر از انتظارات اولیه خواهد شد.

شکل 1: نقشه میادین گازی دریای مدیترانه
 
منبع : نشریه MEES

شناسایی ساختار آفرودیت به توضیح این که چرا آخرین تخمین ذخایر قابل استحصال بسیار بیشتر از تخمین اولیه 5-8 تریلیون فوت مکعب است، کمک شایان توجهی می کند. ساختار این مخزن به شکل compartmentalized می باشد؛ به عبارتی مخزن به قسمت های کوچک فراوانی تقسیم شده است.
کنسرسیومی متشکل از شِورون (35%) ،  شرکای شل (35%) و نیومد انرژی رژیم صهیونیستی (30%) در حال برنامه‌ریزی برای حفر چاه سوم در آفرودیت (A3) در نیمه اول سال 2023 هستند. شورون با شرکت حفاری استنا فورث برای حفاری چاه ارزیابی دوم که به طور بالقوه می‌تواند به عنوان اولین چاه تولیدی میدان نیز عمل کند، قرارداد امضا کرده است. استنا فورث در حال حاضر در محل کشف اخیر شورون، چاه نرگس  در نزدیکی مصر باقی مانده است و قرارداد فعلی استنا با شورون تا آوریل ادامه دارد؛ چاه A3 در آینده قرار است محتویات مخزن میانی میدان را استخراج کند که طبق مدل‌سازی کنونی،  شورون و شرکای آن بیشترین سهم را از حجم کلی خواهند داشت.
مذاکرات با قاهره به پیشرفت های قابل توجهی دست یافته است و می تواند در آینده نزدیک منجر به  انعقاد اولین قرارداد برای صادرات گاز آفرودیت به مصر شود. با توجه به کاهش تولید گاز مصر به کمترین میزان در چهار سال گذشته، به وضوح گزینه مناسبی به شمار می رود. در حالی که مصر توانسته است در سال گذشته به لطف واردات بی سابقه گاز از  رژیم صهیونیستی، صادرات ال‌ان‌جی قابل توجهی را تجربه کند ، شرکت گاز متعلق به دولت مصر مشتاق است که سایر منابع منطقه‌ای را نیز به کار بگیرد.
موقعیت جغرافیایی میدان آفرودیت مسائل را پیچیده‌تر کرده است. این میدان در مرز دریایی با رژیم اشغالگر قدس در عمق 1700 فوتی آب قرار دارد که این موقعیت مکانی هزینه‌های بالقوه توسعه را افزایش می‌دهد. در سال 2019، طرفین یک قرارداد مشترک بازنگری شده در تولید  امضا کردند که در آن چگونگی ادامه توسعه میدان با دقت بیشتری مشخص شده بود؛ با این وجود یک منبع مطلع به نشریه MEES گفته است که هنوز مسائل قابل توجهی در جهت رسیدن به یک طرح توسعه کامل وجود دارد که نیاز به تلاش گسترده ای برای ایجاد تفاهم دارد. نشریه MEES بر این باور است که گزینه محتمل تر، ساخت یک خط لوله زیردریایی 340 کیلوفوتی از میدان گازی  تا تأسیسات فرآوری تحت کنترل شرکت شل، در ایدکو می باشد که دقیقا در کنار پایانه صادرات ای‌ال‌ان‌جی در شمال اسکندریه قرار دارد و انتظار می‌رود که مصر از گاز آفرودیت برای تقویت صادرات ال‌ان‌جی خود استفاده نماید. البته انفجار خط لوله نورث استریم در سال 2022، اقبال به خطوط لوله انتقال گاز زیر دریا در جهان را کمتر کرده است. همچنین سند راهبرد امنیت ملی ایالات متحده آمریکا به صراحت با توسعه سرمایه گذاری بر کلیه تاسیسات انرژی غیر سبز مخالفت نموده است.
یکی از گزینه های احتمالی، تاسیس یک سکوی نیمه شناور فرآوری گاز واقع در بالای میدان است که تولید مستقیمً ای‌ال‌ان‌جی بدون نیاز به تاسیسات WDDM را میسر می کند. گزینه دیگر که هنوزً رد نشده است، توسعه همزمان آفرودیت با میدان گازی لویاتان در آب‌های رژیم صهیونیستی است که همچنان توسط شورون (39.66٪) و نیومد (45.34٪) عملیاتی خواهد شد. شرکت ریشو متعلق به رژیم صهیونیستی نیز 15 درصد باقیمانده را در اختیار دارد.

جدول شماره 1: مشخصات میادین گازی قبرس

منبع: نشریه MEES

بخش کوچکی از آفرودیت (تخمین زده شده در حدود 10٪) در آب‌های رژیم صهیونیستی قرار دارد، از این رو  ابتدا قبرس و رژیم صهیونیستی باید در مورد مکانیسم جبران به توافق برسند. در حالی که سال گذشته رژیم صهیونیستی و لبنان علیرغم عدم وجود رابطه دیپلماتیک مستقیم، موفق به توافق (غیر مستقیم) در مورد مرزهای دریایی خود شدند، قبرس و رژیم صهیونیستی که کشورهای دوست محسوب می‌شوند، تاکنون نتوانسته‌اند به توافقی دست یابند. به نقل از نشریه MEES، «ناتاسا پیلیدس»، وزیر انرژی قبرس و «کارینه الحارار»، همتای سابق او در کابینه رژیم صهیونیستی، پیشرفت‌هایی در دستیابی به یک توافق داشته‌اند، اما تغییر دولت در رژیم صهیونیستی ممکن است منجر به شکل گیری توقعات جدید و به تاخیر افتادن توافق شود.
همچنین ماه آینده با نزدیک شدن به انتخابات و  پایان دوره تصدی خانم پیلیدس به عنوان وزیر انرژی قبرس، شرایط به مراتب پیچیده تر خواهد شد. با این حال، دولت گفته که قبرس اطمینان دارد که با وجود تغییر وزیر، مذاکرات همچنان ادامه خواهد داشت و تغییری در راهبرد این کشور اتفاق نخواهد افتاد. دو کشور موافقت کرده‌اند که یک هیئت کارشناسی مستقل را برای قضاوت در این پرونده تعیین کنند، اما هنوز این هیئت شروع به کار نکرده است.
البته سخنگوی وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در ماه دسامبر به MEES گفت: «نتیجه مورد نظر از مذاکرات، امضای یک توافقنامه بین دو دولت خواهد بود که رویه هیئت کارشناسی را به تفصیل شرح خواهد داد. ما خوشبین هستیم که این توافق در چند ماه آینده حاصل شود».
با توجه به اینکه توسعه آفرودیت در سال‌های پس از کشف این میدان در سال 2011 به جایی نرسیده است، مهمترین چاه ساحلی این منطقه از نقطه نظر زمین‌شناسی نه در آب‌های قبرس، بلکه در مصر، میدان غول پیکر زهر، درست در آن سوی مرز دریایی مصر بود که در سال 2015 توسط شرکت انی ایتالیا صورت گرفت. این اکتشاف منجر به جستجو برای کشف یک میدان در سمت مرز قبرس شد. 
چاه های اکتشافی توسط انی و توتال در کالیپسو، کرونوس، زئوس و توسط اکسون موبیل با شریک خود قطرانرژی در گلوکوس و دِلفین، همگی وجود مقادیر قابل توجهی از ذخایر هیدروکربوری را تایید می کنند. انی با دارایی‌های قابل توجهی در سراسر مرز دریایی مصر، از جمله زهر که 40 درصد از تولید گاز این کشور را تامین می‌کند، به توسعه سریع اکتشافات بلوک 6  خود چشم دوخته است؛ به طوری که این شرکت در ماه‌های اخیر اقدامات خود در مصر را دو برابر کرده است.
اف‌ال‌ان‌جی همچنین به عنوان یک راه حل بالقوه برای توسعه اکتشافات گازی در زمین های جنوب غربی قبرس مورد بحث قرار گرفته است، اما همانطور که شورون و شرکای لیوایاتان دریافتند ، اف‌ال‌ان‌جی همچنان یک فناوری نسبتاً جدید و گزینه‌ای گران است که با چالش‌های متعددی مواجه است. انی پس از موفقیت‌های خود در سال 2022، در سال جاری به حفاری بیشتر در قبرس چشم دوخته است.  اکسون موبیل نیز برای حفر دو چاه در بلوک های 5 و 10 برنامه دارد.
در مورد اکتشافات گازی اخیر در قبرس، در ماه های آینده باید تصمیمات سریعی گرفته شود، ، زیرا دریچه‌ برای توسعه اکتشافات گازی به آرامی در حال بسته شدن می باشد. اتحادیه اروپا بر کشورهای عضو فشار آورده تا انتشار کربن خود را کاهش دهند. به نظر می رسد حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022 قبرس را برای مدتی منفعل کرده است، با این حال اتحادیه اروپا به طور جدی بر تنوع بخشیدن به منابع گازی خود و به طور بالقوه تمدید ضرب الاجل برای سیاست خالص کربن صفر خود تمرکز کرده است، در نتیجه زمان تصمیم گیری در خصوص این مسائل بسیار مهم است.
در حالی که به نظر می رسد مقصد احتمالی گاز قبرس، کشور مصر باشد، دو تاسیسات صادرات LNG در مصر مسیری برای صادرات به اروپا را فراهم می‌کنند. در سال 2022 اروپا از آسیا به عنوان مقصد اصلی LNG مصر پیشی گرفت؛ همچنین ،  اتحادیه اروپا سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای را با رژیم صهیونیستی امضا کرد که گاز را از طریق خط لوله به مصر انتقال می دهد تا  قاهره بتواند LNG بیشتری را به اروپا تخصیص دهد. «طارق الملا»، وزیر نفت مصر این هفته در گفتگو با بلومبرگ عنوان کرد که قاهره در حال تقویت همکاری با ایتالیا برای تسهیل و گسترش صادرات LNG به بازارهای اروپایی می باشد.

جاه‌طلبی‌های گاز قبرس تقریباً در تمامی مراحل با موانع جدی روبرو شده است. در تمامی حفاری های جدید، ترکیه تمایل دارد که در جهت منافع خود دخالت کند. آنکارا استدلال می کند که هر منبع گازی که در دریای قبرس کشف می شود، باید میان دولت رسمی قبرس (دولت حاکم بر قسمت یونانی در جنوب قبرس) و قسمت شمال تحت کنترل ترکیه (TRNC) تقسیم شود.
تهدیدات ناوهای جنگی ترکیه نه تنها مانع از حفاری انی در سال 2018 شد، بلکه کشتی‌های حفاری فعال در آب‌های قبرس بارها مورد مزاحمت قرار گرفته اند و در جنوب، شلیک های نامنظم و پی در پی شنیده شده است . شایان توجه است که ترکیه در مورد اکتشافات کرونوس و زئوس شرکت انی به طرز غیرمعمولی سکوت پیشه کرده است و همزمان آنکارا برای توسعه منابع گازی سارکایا در دریای سیاه در حال تلاش است. در حالی که سیاست انرژی قبرس بدون تغییر باقی خواهد ماند، سیاست خارجی این کشور ممکن است با رئیس جمهور جدید تغییر کند.
«نيكوس كريستودوليدس» وزير امور خارجه سابق قبرس ، مورد حمايت تعداد زيادی از احزاب حامی تقسيم سرزمینی قرار گرفته است و گزینه محتمل برای پيروزی در انتخابات ماه آينده قبرس می باشد. اگر آقای کریستودولیدس در 12 فوریه در انتخابات به برتری برسد، این تحول می‌تواند راه را برای تقسیم قانونی جزیره هموار کند و  احتمال ضمیمه کردن قسمت های شمال تحت کنترل ترکیه توسط آنکارا را افزایش می دهد. اگرچه تقسیم دائم قبرس، منطق ادعاهای ترکیه در مورد آب‌های جنوب جزیره را متزلزل خواهد کرد، ترکیه یکی از امضاکنندگان کنوانسیون سازمان ملل در مورد حقوق دریا (UNCLOS) نمی باشد و ادعاهایش معمولاً خارج از هنجارهای حقوقی بین‌المللی بوده است.
با توجه به اینکه ترکیه مقصد اصلی LNG مصر در سال 2022 بوده است، این احتمال وجود دارد که گاز قبرس به طور غیرمستقیم به ترکیه ختم شود و ترکیه بتواند جایگاه خود را به عنوان یک هاب انرژی تاثیر گذار در منطقه و جهان تقویت کند.
با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی ترکیه و بحران اقتصادی این کشور، ترکیه مانند گذشته به دنبال استفاده حداکثری از ظرفیت سرزمینی خود می باشد. همچنین روسیه نیز مخالف انتقال بخش عمده ای از گاز خود از طریق ترکیه نیست و این احتمال وجود دارد که عبور خطوط لوله گاز از ترکیه به نقطه تعادل میان طرفین نزدیک تر باشد. 

منابع و مأخذ:

1 – گزارش نشریه MEES تحت عنوان :

Cyprus Gas Ambitions: From Dreams to Reality in 2023?

2 – سند راهبرد امنیت ملی ایالات متحده منتشر شده در نوامبر 2022