ذخایر گازی اروپا در بهار سال جاری، در پی تلاش برای مقابله با بحران انرژی ناشی از بحران میان روسیه و اوکراین، بیش از دو برابر گاز ذخیره شده در زمان مشابه سال گذشته است.
آب و هوای معتدل و شوک قیمت گاز در ماه‌های اول بحران به این تغییر چشمگیر کمک کرد؛ بااین‌حال، تغییرات مبتنی بر سیاست‌های اتخاذ شده، اهمیت فراوانی داشت. افزایش بی‌سابقه ظرفیت بادی و خورشیدی از شبکه برق پشتیبانی کرد و اقدامات اضطراری اتحادیه اروپا برای کاهش تقاضای گاز موفقیت‌آمیز بوده است. درواقع به لطف یک زمستان معتدل و یک استراتژی طراحی شده برای تنوع عرضه و اقدامات کاهش مصرف، این قاره از آنچه می‌توانست یک بحران انرژی فاجعه‌بار باشد، اجتناب کرد.
اتحادیه اروپا در سپتامبر 2022، به طور متوسط 80 درصد ظرفیت ذخیره‌سازی خود را پر کرد و در اکتبر 2022، این مقدار به 90 درصد رسید. تا 21 مارس 2023 و پس از فصل سرما، سطح ذخیره‌سازی اتحادیه اروپا حدود 55.6 درصد (معادل 625 تراوات ساعت) بود که نسبت به مقدار آن در زمان مشابه سال 2022، افزایش چشمگیری (25.7 درصد) داشته است. 
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای گاز طبیعی اتحادیه اروپا در طول سال 2022، 13 درصد معادل 55 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. این مقدار کاهش معادل گاز مورد نیاز برای تأمین بیش از 40 میلیون خانه بوده و این روند در سال 2023 نیز ادامه یافته است. کاهش تقاضای گاز طبیعی به کاهش قیمت آن، از 340 یورو در آگوست گذشته به 42 یورو در پایان ماه مارس کمک کرد.
اما نباید این مسئله را نادیده گرفت که ریسک قیمت‌گذاری مجدد در ماه‌های آینده وجود دارد که بر هزینه‌های انرژی بنگاه‌ها و خانوارها اثر می‌گذارد. احتمالاً فشردگی بازارهای گاز اروپا با نزدیک شدن به تابستان آشکارتر می‌شود و قیمت‌ها را به سمت 100 یورو در مگاوات ساعت یا حتی بالاتر می‌برد.

شکل 1: صادرات گاز روسیه (میلیارد مترمکعب)
 

source 1: IEA. Estimates for 2021

در شکل 2 اصلی‌ترین مسیرهای واردات خط لوله و محل پایانه‌های ال‌ان‌جی به اتحادیه اروپا نشان داده شده است. مسیرهای نورد استریم و یامال بسته شده‌اند، درحالی‌که همچنان واردات از طریق ترک استریم ادامه دارد.

شکل 2: مسیرهای اصلی واردات گاز طبیعی اتحادیه اروپا
 
source 2: Bruegel

واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) راهی برای تنوع بخشیدن به عرضه‌کنندگان و مسیرهایی است که اتحادیه اروپا برای به‌دست‌آوردن گاز طبیعی از آن استفاده می‌کند. این امر به‌ویژه در زمان بحران میان روسیه و اوکراین و طرح اتحادیه اروپا مبنی بر کاهش وابستگی به واردات گاز روسیه اهمیت یافته است. 
اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین واردکننده ال‌ان‌جی در جهان است و در نیمه اول سال 2022 بیش از 65 میلیارد مترمکعب ال‌ان‌جی به ارزش بیش از 60 میلیارد یورو وارد کرده است که در این میان، فرانسه، اسپانیا و بلژیک، بزرگ‌ترین واردکنندگان ال‌ان‌جی در اتحادیه اروپا بودند.
عدم وابستگی به گاز روسیه، اروپا را در موقعیتی قرار می‌دهد که به تعهد خود مبنی بر حذف واردات کلیه سوخت‌های فسیلی از این کشور تا سال 2027 عمل کند. این در حالی است که بر اساس گزارش اندیشکده بروگل، عرضه خط لوله روسیه در حال حاضر از 40 درصد (پیش از بحران میان روسیه و اوکراین) به 7 درصد کاهش یافته است. در چنین شرایطی و با وجود تعهد اتحادیه اروپا مبنی بر حذف ال‌ان‌جی روسیه، واردات ال‌ان‌جی از این کشور در طول سال 2022، 50 درصد افزایش یافته است. 
در عین حال«کادری سیمسون»، کمیسر اتحادیه اروپا در حوزه انرژی نیز به تلاش برای حذف گاز روسیه به‌منظور حفظ امنیت عرضه کشورهای اتحادیه اروپا تأکید کرده و از کشورهای عضو و شرکت‌ها درخواست کرد که خرید ال‌ان‌جی روسیه را متوقف کنند و پس از اتمام قراردادهای موجود، هیچ قرارداد گازی جدیدی را با روسیه امضا نکنند.
اتحادیه اروپا برای پر کردن شکاف عرضه گاز روسیه به دنبال دوبرابر کردن تعداد پایانه‌های وارداتی خود با هدف افزایش فرایند تحویل از طریق کشتی  است. این امر برای قطع وابستگی به واردات گاز روسیه اجتناب‌ناپذیر بوده؛ اما ممکن است تا سال 2030 و با افزایش سهم بازار انرژی‌های تجدیدپذیر، منجر به دوبرابر شدن ظرفیت وارداتی بیش از نیاز اروپا شود.
بر اساس تحلیل جدیدی از مؤسسه اقتصاد انرژی و تجزیه و تحلیل مالی ، کشورهای اروپایی در معرض ریسک هدر دادن مبالغ هنگفت برای زیرساخت‌های واردات گاز هستند که پس از رفع بحران به آنها نیازی نخواهند داشت. در حال حاضر، شبکه زیرساخت اروپا از 31 پایانه عملیاتی واردات ال‌ان‌جی تشکیل شده است. علاوه بر این، 32 پروژه پایانه واردات ال‌ان‌جی در دست ساخت و یا در مرحله برنامه‌ریزی دارد.
براساس این گزارش، کشورها از یک سو نیاز به ساخت پایانه‌های گازی‌سازی مجدد را به منظور واردات گاز از منابع دیگر برای تضمین امنیت انرژی احساس کرده‌اند، اما از سوی دیگر این بحران، وابستگی زیاد اروپا به سوخت‌های فسیلی را نیز نشان داده و همچنین کشورها را به توسعه پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و اجرای روش‌های بهینه‌سازی انرژی و مکانیسم‌های تقاضا برای کاهش مصرف گاز تشویق کرده است.

شکل 3:  توسعه پایانه برنامه‌ریزی شده و پیش‌بینی تقاضای ال‌ان‌جی 2020 تا 2030
 
source 3: S&P Global Commodity Insights, GIE, IEEFA * Operational LNG terminals from 2021 onwards include the mothballed Spanish LNG terminal EI Musel (build but not operational)
Last updated: 22 March 2023

بر اساس پیش‌بینی مؤسسه اقتصاد انرژی و تجزیه و تحلیل مالی، تقاضای ال‌ان‌جی در سال 2023، 19 درصد افزایش خواهد یافت و در سال 2024 این مقدار 5 درصد کاهش یافته و پس از آن، این کاهش شدیدتر خواهد بود. با فرض اینکه طرح REPowerEU طبق برنامه پیش رود، این اندیشکده انتظار دارد تقاضای گاز در منطقه نسبت به سال 2019، 40 تا 45 درصد کاهش یابد.
درواقع بر اساس طرح‌های فعلی زیرساختی ظرفیت پایانه ال‌ان‌جی اروپا می‌تواند در سال 2030، از 400 میلیارد مترمکعب فراتر رود، درحالی‌که تقاضا ممکن است بین 150 تا 190 میلیارد مترمکعب باشد. این مطالعه همچنین میزان استفاده از پایانه‌های ال‌ان‌جی اروپا را تا سال 2030، تنها 36 درصد نشان می‌دهد.
براین‌اساس اروپا می‌بایست سیستم‌های گاز و ال‌ان‌جی خود را متعادل کند، بطوریکه هم‌زمان با بالا بردن قابلیت اطمینان، از زیاده‌روی اجتناب کند.
از طرف دیگر، کاهش مصرف گاز اتحادیه اروپا منجر به کاهش تقاضای کوتاه‌مدت ال‌ان‌جی ایالات متحده برای کاهش شکاف‌های عرضه شده است. کاهش قیمت ناشی از این کاهش تقاضا منجر به ازبین‌رفتن اسپرد گاز ایالات متحده و اتحادیه اروپا شده که به معنای کاهش سود بازاریابی برای شرکت‌های آمریکایی است.

شکل 4: اسپرد ال‌ان‌جی آسیا و اروپا
 
source 4: CME Nymex Data of Febuary 21. 2023.

به گفته «استفان الیس»، تحلیلگر انرژی مورنینگ استار، ال‌ان‌جی ایالات متحده همچنان نقش مهمی در زمستان پیش رو دارد، از این حیث اتحادیه اروپا همچنان نیازمند پر کردن شکاف میان عرضه و تقاضا است. برآوردهای پیشین این مؤسسه نشان می‌داد، شکاف میان عرضه و تقاضای اتحادیه اروپا برای ورود به زمستان 60 تا 70 میلیارد مترمکعب بود که به نظر می‌رسد امروز این شکاف با کاهش مصرف و افزایش ذخیره‌سازی، به 20 تا 40 میلیارد مترمکعب نزدیک‌تر است؛ زیرا مصرف اتحادیه اروپا با پشت سر گذاشتن روزهای آخر فصل سرد کاهش یافته و میزان ذخیره‌سازی آن افزایش یافته است.
فرض آب و هوای معتدل و کاهش مصرف، به پر کردن شکاف عرضه تا پیش از زمستان پیش رو، همانند زمستان گذشته، کمک می‌کند. از آنجا که تقاضای گاز اتحادیه اروپا در زمستان 2023 شروع به افزایش می‌کند و ظرفیت صادرات ال‌ان‌جی ایالات متحده نیز در سال 2024 افزایش می‌یابد، به نظر می‌رسد بازار بسیار قوی‌تر بوده و سرمایه‌گذاران هوشمند، در این میان از هرگونه معامله سود خواهند برد.
اگر سناریوی طلایی اروپا در زمستان گذشته در سال جاری تکرار نشود، احتمالاً قیمت گاز افزایش خواهد یافت.
 واردات ال‌ان‌جی راهی برای تنوع بخشیدن به عرضه‌کنندگان و مسیرهای واردات گاز طبیعی به اتحادیه اروپا است، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا نیز به تلاش برای حذف گاز روسیه برای حفظ امنیت عرضه کشورهای اتحادیه اروپا تأکید کرده است. عدم وابستگی به گاز روسیه، اروپا را در موقعیتی قرار می‌دهد که به تعهد خود مبنی بر حذف واردات کلیه سوخت‌های فسیلی از این کشور تا سال 2027 عمل کند. اما با وجود تعهد اتحادیه اروپا برای حذف ال‌ان‌جی روسیه، واردات آن در طول سال گذشته 50 درصد افزایش یافته است. 
کاهش تقاضا، رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری بالا در بخش ال‌ان‌جی، تصویر امنیت انرژی اروپا را تغییر داده است. اتحادیه اروپا برای پر کردن کمبود عرضه گاز روسیه به دنبال دوبرابر کردن تعداد پایانه‌های وارداتی خود است، اما ممکن است تا سال 2030 و با افزایش سهم بازار انرژی‌های تجدیدپذیر، ظرفیت واردات دو برابر بیشتر از نیاز اروپا باشد. درواقع تقویت زیرساخت ال‌ان‌جی اروپا لزوماً قابلیت اطمینان را افزایش نمی‌دهد و ریسک دارایی‌های به گل نشسته  وجود دارد.
در صورت معتدل بودن آب و هوا و کاهش مصرف انرژی، شکاف عرضه کاهش خواهد یافت؛ اما آنجایی که تقاضای گاز اتحادیه اروپا در زمستان 2023 افزایش می‌یابد، اروپا همچنان نیازمند پر کردن شکاف میان عرضه و تقاضا است و ایالات متحده نیز همچنان نقش مهمی در زمستان پیش رو دارد. هرچند به نظر می رسد براساس تحلیل مورنینگ، شکاف پیش‌بینی شده میان عرضه و تقاضای اتحادیه اروپا برای ورود به زمستان 2023، با کاهش مصرف و افزایش ذخیره‌سازی کاهش خواهد یافت، اما در صورت عدم تکرار سناریوی زمستان سال گذشته، احتمالاً قیمت گاز اروپا در سال جاری افزایش خواهد یافت.
4-    منابع
https://www.morningstar.ca/ca/news/233706/europe-energy-crisis-on-the-road-from-shortage-to-abundance.aspx
https://www.morningstar.ca/ca/news/227123/how-bad-could-winter-get-in-europe.aspx
https://ieefa.org/articles/over-half-europes-lng-infrastructure-assets-could-be-left-unused-2030#:~:text=Boosting%20Europe's%20LNG%20infrastructure%20will,expensive%20to%20build%20and%20maintain.
https://ieefa.org/resources/global-lng-outlook-2023-27
https://www.consilium.europa.eu/en/infographics/lng-infrastructure-in-the-eu/