بحران اخیر میان روسیه و اوکراین، تغییری بنیادین در تاریخ سیاست انرژی اروپا ایجاد کرده است. سهم روسیه كه از سبد گاز مصرفي اروپا در طول 5 سال گذشته 30 تا 40 درصد بوده، در چارچوب اين تحولات پيش بيني مي شود تا سال 2030 به صفر برسد.
بحران اخیر میان روسیه و اوکراین، تغییری بنیادین در تاریخ سیاست انرژی اروپا ایجاد کرده است. سهم روسیه كه از سبد گاز مصرفي اروپا در طول 5 سال گذشته 30 تا 40 درصد بوده، در چارچوب اين تحولات پيش بيني مي شود تا سال 2030 به صفر برسد.
اروپا برای دستیابی به بخشی از این هدف، کاهش تقاضای گاز را مورد توجه قرار داده است، اما برای کاهش قابل توجه تقاضای گازطبیعی طی این دهه، باید بتواند ضمن سیاستگذاری مناسب، بر مشکلات توسعه فنآوری و کاهش هزینه فائق آید. استفاده از برق به جای گازطبیعی، یک راه کار خواهد بود، اما تقاضای بیشتر برق می تواند منجر به تقاضای بیشتری برای گازطبیعی در اروپا شود.
در سمت عرضه، تولید گاز داخلی، واردات از نروژ و شمال آفریقا به طور موثر و با حداکثر ظرفیت جریان دارد. هر چند ممکن است افزایشهای اندکی در این میان امکانپذیر باشد، اما با توجه به محدودیتهای بالادستی، توانایی محدودی برای افزایش قابلتوجه عرضه از هر یک از این منابع تا سال 2030 به صفر برسد
• در كوتاه مدت(يعني هفته ها تا ماه ها): اين فرض، حاصل از قطع جريان گاز روسيه به دليل بحران ميان روسيه و اوكراين است.
• در بلندمدت (یعنی چند سال): اروپا بنا دارد وابستگی خود را به واردات گازطبیعی روسیه کاهش دهد.
هر چند اتحادیه اروپا این شرایط را بیان نکرده است، اما کاهش واردات گاز از روسیه، عملاً چرخشی به سمت LNG است و در حال حاضر رغبت اروپا به LNG، تأثیر عمیقی بر قیمتهای بازار دارد.
همانطور که در نمودار سمت چپ شکل 1 نشان داده شده، واردات LNG اروپا در ژانویه و فوریه 2022 به بالاترین مقدار خود در مقایسه با زمانهای مشابه در سالهای گذشته رسیده و این حجم واردات به دلیل قیمت های ارائه شده بالاتر توسط خریداران اروپایی برای جذب LNG نسبت به بازار آسیاست و کاهش واردات LNG آسیا در مقایسه با سال 2021 نيز مويد اين مسئله است.
شکل 1: واردات ماهانه LNG اروپا و آسیا (2022 در مقایسه با 5 سال قبل)
Source 1: Timera Energy, LNG Unlimited
هر چند جنگ اوکراین تقاضای LNG اروپا را افزایش داد، اما عوامل دیگری نیز در این زمینه در زمستان 2022 وجود داشت که عبارتند از:
• زمستان نسبتا معتدل آسیا با سطح بالایی از LNG ذخیره شده و قراردادهای موجود، با توجه به تجربه شوک قیمت زمستان گذشته.
• چرخش آسیا به استفاده از زغالسنگ، با توجه به قیمتهای بسیار بالای LNG (به عنوان مثال در چین).
• کاهش مصرف گازطبیعی و یا استفاده از دیگر حامل های انرژی به عنوان جایگزین با توجه به قیمت های بالای LNG (به عنوان مثال کاهش تقاضای لحظهای در هند از سوی پالایشگاه ها و خریداران صنعتی).
در شکل 2، کاهش تقاضای واردات LNG چین و هند در سال 2022 نسبت به سالهای پیش از آن نشان داده شده است. این دو خریدار معمولاً بیشترین حساسیت را بین خریداران آسیایی نسبت به قیمتهای بالادارند.
شکل 2: حجم واردات LNG چین و هند
Source 2: Timera Energy, LNG Unlimited
نیاز اروپا به واردات LNG برای متعادل کردن بازار گاز خود، باعث شده است که قیمت شاخص TTF اروپا به سطوح بالاتری از JKM آسیایی افزایش یابد.
این مساله پیش از این نیز در اواخر دسامبر 2021 وجود داشت، یعنی زمانی که قیمت های بالاتر گازطبیعی در بازار TTF نسبت به شاخص JKM، مسیر محموله های LNG را از آسیا به اروپا تغییر داد.
همانطور که در شکل 3 نشان داده شده است، قیمت بالاتر قراردادهای فورواردTTF نسبت به JKM، به دلیل جنگ میان روسیه و اوکراین و افزایش ریسک حاصل از عرضه روسیه، افزایش یافته است. محدودیتهای ظرفیت واردات نیز باعث شده که قیمت گازطبیعی به مقصد اروپای شمال غربی نسبت به TTF بصورت قابل توجهی کمتر باشد.
شکل 3: مقایسه منحنی TTF و JKM
Source 3: Timera Energy, CME (17th Mar 22)
تقاضای فزاینده اروپا، احتمالا توسط صادرات LNG از خلیج مکزیک (ایالات متحده)، غرب آفریقا و یا خاورمیانه تامین خواهد شد. به عبارتی مقصد صادرات این مناطق به جای حوزه پاسیفیک، سواحل آتلانتیک خواهد بود که باعث کاهش مسافت مبداء و مقصد این محموله ها خواهد شد.
تلاش اروپا برای جذب بیشتر LNG، شرایط منحصر به فردی را ایجاد نموده و احتراز از واردات گاز روسیه، باعث تغییر رفتار بازار شده است.
انتظار میرود در چنین شرایطی، شاهد رقابت شدید بین اروپا و آسیا برای جذب محموله های سرگردان باشیم، نقش اروپا در بازار LNG در حال تغییر از یک مقصد عرضه مازاد جهانی LNG (به عنوان مثال طی سال های2019 تا 2020) به رقیب سایر بازارها (به ویژه آسیا) است.
این مسئله به صورت آشکاری در تفاوت قیمت JKM نسبت به TTF نمایان می شود. تحولات تفاوت قیمت میان شاخص های TTF و JKM به عنوان یک سیگنال برای متعادل کردن بازار LNG در بازارهای پاسیفیک و اتلانتیک بوده و بازارهای كوچك تر مانند امریکای جنوبی و یا غرب هند را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵
تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱
info@gashouse.ir :پست الکترونیک
خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیتها و توانمندیهای موسسه مطالعات بینالمللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.