آيا تركيه به يك بازيگر نوظهور گاز تبديل می شود؟

هفته چهارم تیر 1401 مریم شهلایی   

مسکو در سال های اخیر از صادرات انرژی به عنوان اهرم فشار علیه اروپا استفاده کرده است که باعث مناقشاتی دررابطه مسکو و اروپا شده است. به ویژه بعد از بحران این کشور با اوکراین نگرانی ها تشدید شد. در این میان نقش ترکیه به عنوان بهترین گزینه در انتقال گاز قفقاز جنوبی به اروپا پر رنگ شده است. 

مسکو در سال های اخیر از صادرات انرژی به عنوان اهرم فشار علیه اروپا استفاده کرده است که باعث مناقشاتی دررابطه مسکو و اروپا شده است. به ویژه بعد از بحران این کشور با اوکراین نگرانی ها تشدید شد. در این میان نقش ترکیه به عنوان بهترین گزینه در انتقال گاز قفقاز جنوبی به اروپا پر رنگ شده است. 
 موقعیت جغرافیایی برجسته ترکیه در انتقال انرژی از طریق خطوط لوله و همچنین اکتشاف اخیر این کشور در اعماق دریای سیاه ، نقش مهمی را در شکل دادن به چشم انداز ژئوپلیتیک، به ویژه در بخش گاز طبیعی، ایفا خواهد کرد.
در این بین، ترکیه با یک معمای استراتژیک مواجه خواهد شد که آیا منابع کشف شده را به طور کامل به رفع نیازهای داخلی اختصاص دهد و واردات گاز را که همراه با مسائل سیاسی و هزینه بالا است، کاهش دهد یا گاز استخراج شده را به منظور جذب ارزهای خارجی که به شدت به آن نیاز دارد، صادر کند.
کشور ترکیه ۳۰ درصد از انرژی مورد نیاز خود را از گاز طبیعی تأمین می‌کند. از طرفی این کشور از طریق شرکت نفت و گاز بوتاش(BOTAS ) نگاه ویژه‌ای به تجارت انرژی به خصوص در زمینه گاز طبیعی دارد، به طوری که دارای ۶ خط لوله ترانزیتی برای انتقال گاز خاورمیانه و روسیه به اروپاست.  این کشور از نظر استراتژیک خود را به عنوان یک هاب ترانزیتی قرار داده است که نفت تولید شده در منطقه خزر را  به بندر جیهان دریای مدیترانه و گاز را از طریق داردانل به شبکه اروپا می رساند. علاوه بر این، گاز روسیه از طریق خط لوله ترک استریم از دریای سیاه ترکیه عبور می کند و بازارهای جنوب اروپا را تامین می کند. در سال 1997، روسیه و ترکیه خط لوله بلواستریم را نيز توسعه دادند که در اوایل سال 2003 وارد جریان شد و گاز روسیه را به بازار ترکیه عرضه کرد.
اکنون کشور ترکیه در حال اکتشاف و خودکفایی در حوزه منابع هیدروکربوری است که در این زمینه به موفقیت هایی نیز دست یافته است. از سال 2010 تا 2015 بیش از 70 تریلیون فوت مکعب گاز در آب های قبرس، اسرائیل و مصر کشف شد. با افزایش فعالیت در شرق مدیترانه و در حوزه توسعه منابع گازی قبرس، اسرائیل و مصر، ترکیه نیز یک کشتی حفاری را به آبهای عمیق متعلق به ترکیه فرستاد. این موضع گیری تلاشی از سوی ترکیه برای اطمینان از حضور در میز مذاکره برای هرگونه طرح توسعه و اثبات حق حاکمیت خود بر آب های قبرس بود. 
پس از چندین اکتشاف رومانیایی ها در دریای سیاه، ترکیه تلاش‌های اکتشافی را در سال 2020 با چاه Tuna-1 آغاز کرد. این چاه که توسط کشتی حفاری فوق عمیق فاتح در عمق ۲۱۰۰ متری آب حفر شده بود، به عمق ۴۷۷۵ متری رسید و با ستون گاز قابل توجهی مواجه شد. این میدان که ساکاریا نام دارد در نزدیکی تقاطع آب های رومانی، بلغارستان و ترکیه قرار دارد. شرکت ملی نفت ترکیه، TPAO، اکتشاف چاه ساکاریا را با چندین حلقه چاه ارزیابی و حداقل دو اکتشاف دیگر به نام های آماسرا و ترکالی دنبال کرد. به گزارش بلومبرگ، ترکیه قصد دارد تا سال 2028، 40 حلقه چاه تولیدی دیگر در میدان گازی ساکاریا حفر کند که انتظار می‌رود پس از اینکه این میدان به اوج تولید برسد، واردات گاز ترکیه حدود یک چهارم کاهش یابد. 
اگرگاز به صورت تجاری استخراج شود، می تواند وابستگی ترکیه به روسیه، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان برای واردات انرژی را که در سال 2019، ۴۱ میلیارد دلار برای این کشور هزینه داشت، به شدت كاهش دهد.
دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اهداف بلندپروازانه ای برای کاهش واردات گاز و پرداخت های خارجی و در نهایت تبدیل شدن به یک صادرکننده گاز دارد. با اکتشافات اخیر گاز در دریای سیاه، این کشور موقعیتی استراتژیک را در منطقه خواهد داشت. 
عدم تمایل ترکیه در به اشتراک گذاشتن داده های بدست آمده از حفاری ها در شرق مدیترانه با جامعه جهانی منجر به این شده است که منابع مورد ارزیابی بین المللی قرار نگرفته باشد، اما به نظر می رسد که TPAO یک حوزه گازی بزرگ جدید در دریای سیاه کشف کرده است. اواسط سال 2020، TPAO، شرکت ملی نفت ترکیه، حدود 540 میلیارد متر مکعب (bcm) یا 20 تریلیون فوت مکعب (tcf) از منابع گازی را کشف کرده است. پیش بینی  می شود میدان گازی ساکاریا به طور بالقوه بتواند در سال 2023 با تولید روزانه حدود 10 میلیون متر مکعب (mcmd)، معادل30 درصد تقاضای داخلی را تامین کند. همچنین تا سال 2028، پیش بینی می شود حداکثر تولید به 40 میلیون متر مکعب در روز برسد.
ترکیه برای دستیابی به این اهداف باید سرمایه لازم را از بازارهای بین المللی جذب کند. شلومبرگر، بزرگ‌ترین شرکت خدمات نفتی در جهان، برخی از قراردادهای مهندسی پروژه را تضمین کرده است. با این حال، بخش عمده ای از سرمایه گذاری ها باید از موسسات مالی که به شفافیت فنی و تجاری نیاز دارند، جمع آوری شود. این ممکن است یک چالش برای دولت ترکیه باشد.
شرکت نفت دولتی ترکیه، TPAO، علاوه بر سرمایه گذاری، به پشتیبانی فنی نیز نیاز دارد. این شرکت در حال مذاکره با سوکار(SOCAR)، شرکت دولتی نفت و گاز جمهوری آذربایجان، است که مهارت های توسعه میدان گاز طبیعی در آبهای عمیق را از همکاری خود با شرکت های نفتی بین المللی در عملیات آب های عمیق دریای خزر به دست آورده است. 
برای ترکیه، اکتشافات اخیر تأثیر مثبتی بر عرضه گاز دارد. تقریباً 84 درصد از قراردادهای عرضه گاز فعلی این کشور تا سال 2026 منقضی می شود. با توجه به برنامه-ریزی برای شروع تولید ساکاریا در سال 2023 و رسیدن به اوج تولید تا سال 2028، ترکیه اکنون گزینه های تجاری برای مذاکره در مورد قراردادهای عرضه دارد. 
با فرض اینکه ترکیه بتواند پروژه را به پایان برساند و در یافتن منابع اضافی موفق شود، این کشور می تواند با توسعه امکانات صادرات ال ان جی در این بازارکسب درآمد کند. درآمد حاصل از فروش LNG می‌تواند از هزینه‌های واردات گاز طبیعی فراتر رود و تأثیر مثبت خالصی بر هزینه‌های انرژی و تراز پرداخت این کشور داشته باشد. 
احتمال دیگر کاهش صادرات گاز روسیه از طریق خط لوله ترک استریم و جایگزینی آن با گاز ترکیه است. پیش از این صادرات گاز به بلغارستان  از طریق ترک استریم به حالت تعلیق درآمده است که منجر به عدم استفاده بهینه و ظرفیت مازاد این خط لوله شده است. این امر قطع صادرات گاز روسیه به مقصد اروپای شرقی را از طریق این خط لوله عملي می کند. جایگزینی گاز ترکیه تنها در سال 2023، زمانی اتفاق می افتد که توليد ساکاریا وارد جریان شود. ترکیه با استفاده از زیرساخت های موجود، م تواند به بازارهای جنوبی اروپا گاز رسانی کند. 
بر اساس گزارش بلومبرگ، ساکاریا نخستین کشف مهم ترکیه در تلاش برای توسعه منابع انرژی داخلی و کاهش وابستگی به واردات از کشورهای روسیه، ایران و آذربایجان است.  
هر گونه کاهش واردات انرژی ترکیه، اوضاع مالی دولت این کشور را تقویت کرده و به کاهش کسری حساب جاری که باعث افت بی سابقه ارزش لیر در برابر دلار آمریکا شده است، کمک می‌کند.


 

پربازدیدترین مقالات

ارتباط با ما

آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵

تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱

info@gashouse.ir :پست الکترونیک

لینک های مرتبط

وزارت نفت

شرکت ملی گاز ایران

شرکت ملی نفت ایران

موسسه مطالعات بین المللی انرژی



خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.