در نیمه اول زمستانی که گذشت قیمت گاز طبیعی در اروپا به دلیل بروز نگرانیهای ژئوپلیتیکی در مورد استقرار ارتش روسیه در اطراف مرزهای اوکراین افزایش چشمگیری يافت و آغاز عملیات ویژه روسیه علیه اوکراین دور دیگری از این افزایش قیمتها را به دنبال داشت و باعث شد کشورهای اروپایی به دنبال کاهش وابستگی به واردات گاز روسیه باشند.
در نیمه اول زمستانی که گذشت قیمت گاز طبیعی در اروپا به دلیل بروز نگرانیهای ژئوپلیتیکی در مورد استقرار ارتش روسیه در اطراف مرزهای اوکراین افزایش چشمگیری يافت و آغاز عملیات ویژه روسیه علیه اوکراین دور دیگری از این افزایش قیمتها را به دنبال داشت و باعث شد کشورهای اروپایی به دنبال کاهش وابستگی به واردات گاز روسیه باشند.
قیمتهای بالای گاز باعث کاهش تقاضا در بخشهای صنعتی و تولید برق شد، در حالی که در ماههای اخیر اروپا را به بازاری برتر برای فروشندگان الانجی تبدیل کرد و منجر به افزایش بیسابقه واردات الانجی در این کشورها شد. انتظار میرود در تابستان 2022، قیمتهای بالا (و تأثیر آنها بر تقاضا) ادامه داشته باشد و كمبود عرضه جهانی به قوت خود باقی بماند. در چنین شرایطی دسترسی به الانجی برای اروپا به ميزان تقاضای گاز طبيعي و ال ان جي دیگر نقاط جهان وابسته است.
در چهار ماه اول سال 2022، مصرف گاز اروپا (تولید به اضافه خالص واردات و خالص برداشت ذخیرهسازی) در مجموع 185 میلیارد مترمکعب بود که به دلیل قیمتهای بالای آن نسبت به سال 2021 (209.5 میلیارد مترمکعب) کاهش 24.5 میلیارد مترمکعبی (11.7 درصد) داشته است. این مقدار مصرف در چهار ماه اول سال 2022، حتی کمتر از تقاضا در ژانویه تا آوریل 2020 (190.8 میلیارد متر مکعب) که تقاضا تحت تأثیر شروع همهگیری کووید 19 در اروپا بود، است.
با تقسیم این میزان مصرف به تفکیک ماه، میتوان دریافت كه مصرف در هر یک از سه ماه اول سال 2022، کمتر از سالهای گذشته (2018-2021) بوده است و تنها در آوریل است که این رقم برای سال 2022 بالاتر از سال 2020 (مصرف در آوریل 2020 تحت تأثیر کووید 19 قرار گرفت) و کمی بالاتر از سال 2018 است.
نمودار 1: عرضه به بازار اروپا (میانگین ماهانه (MMcm/d))
Source: Data from ENTSOG, Gas Infrastructure Europe, and Kpler
نمودار 2، منابع مختلفی که این عرضه را در دوره ژانویه تا آوریل شکل داده است، نشان میدهد. در این نمودار چهار ماه اول سال 2022 با دوره زمانی مشابه در سه سال گذشته (2019-2021) مقایسه شده است.
نمودار2: عرضه به بازار اروپا در ژانویه تا آوریل 2019-2022 (Bcm)
Source: Data from ENTSOG, Gas Infrastructure Europe, Eurostat, and Kpler
همانطور که در نمودار 2 نشان داده شده است، تولید اروپا روندی کاهش داشته و تنها بخش کوچکی از این کاهش موقتی بوده كه از اواسط سال 2023 (با تولید در دانمارک پس از پایان کار تعمیر و نگهداری در میدان گازی فراساحلی تایرا)، مجدداً افزایش خواهد یافت. با این حال، براساس آخرین پیشبینیهای دانمارک، تولید گاز در سالهای 2024 و 2025 به ترتیب 2.85 و 2.65 میلیارد مترمکعب خواهد بود که حدود یک سوم کمتر از 4.2 میلیارد مترمکعب تولید در سال 2018 (آخرین سال پیش از شروع تعمیر و نگهداری در تایرا) است.
تولید در هلند نیز روندی کاهشی داشته که عمدتاً به دلیل کاهش تولید در میدان گازی گرونینگن است. این میدان از اکتبر 2022 با حداقل جریان حدود 1.5 میلیارد متر مکعب در سال در مواقع اضطراری در دسترس خواهد بود، زیرا این کشور در حال برنامهریزی برای تعطیلی دائمی این میدان در سال 2023 یا 2024 است، به این معنی که تولید این میدان به صفر خواهد رسید. تولید گاز در اتحادیه اروپا (بدون در نظر گرفتن هلند) از اواسط سال 2020 روند ثابتی داشته و تولید بریتانیا به دلیل تاثیر تعمیر و نگهداری در سال 2021، بهبود یافته است.
واردات خط لوله در ژانویه تا آوریل نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته که این در درجه اول به دلیل کاهش 30 درصدی جریان روسیه نسبت به سال گذشته است. همانطور که در شکل 3 نمایان است، جریان از نروژ و شمال آفریقا قوی بوده و به دلیل راه اندازی خط لوله ترانس آدریاتیک در ژانویه 2021، جریان از آذربایجان افزایش یافته است.
نمودار 3: عرضه به بازار اروپا از طریق خط لوله/ ژانویه تا آوریل 2019-2022 (Bcm)
Source: Data from ENTSOG
واردات الانجی در ژانویه تا آوریل 2022، برخلاف کاهش تولید اروپا و واردات خط لوله، افزایش یافته است. با مقایسه واردات الانجی (اتحادیه اروپا به علاوه بریتانیا، به استثنای ترکیه) در ژانویه تا آوریل 2022 با سالهای گذشته موارد زير دریافت میشود: اولاً، واردات الانجی اروپا با راهاندازی پایانه صادراتی الانجی یامال در روسیه و افزایش ظرفیت صادرات LNG آمریکا افزایش یافته است و نکته کلیدی دوم تفاوت پویایی بازار در چند سال گذشته است. در گذشته، اروپا به عنوان عنصر متعادل کننده در بازار جهانی الانجی عمل میکرد و حجم عظیمی از این محمولهها تحویل آسیاییها میشد، اما در ژانویه تا آوریل 2022، قیمتهای بالای الانجی در اروپا باعث جذب این محمولهها به بازارهای اروپایی بود.
نمودار 4: واردات الانجی اتحادیه اروپا و بریتانیا در ژانویه تا آوریل (Bcm)
Source 1: Kpler LNG Platform (subscription required)
مصرف گاز اروپا در چهار ماه اول سال 2022 به دلیل قیمتهای بالای آن نسبت به سال 2021 روندی کاهشی داشته،که حتی کمتر از تقاضا در دوره مشابه برای سال 2020 است.
تنها بخش کوچکی از روند کاهشی تولید گاز اروپا موقتی بوده و به دلیل عملیات تعمیر و نگهداری میدان گازی تایرا در دانمارک است و روند کاهشی تولید در هلند نيز به دلیل برنامهریزی این کشور برای کاهش تولید در میدان گازی گرونینگن و تعطیلی دائمی این میدان در سال 2023 یا 2024 است. روند کاهشی واردات گاز اروپا از طریق خط لوله، نسبت به مدت مشابه در سال گذشته عمدتا به دلیل کاهش 30 درصدی جریان روسیه است. در مدت زمان مشابه، واردات الانجی در مقایسه با روند کاهشی تولید و واردات خط لوله، افزایش یافته و قیمتهای بالاي الانجی در اروپا باعث جذب این محمولهها به بازارهای اروپایی شده است.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵
تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱
info@gashouse.ir :پست الکترونیک
خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیتها و توانمندیهای موسسه مطالعات بینالمللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.