از گذشته تاکنون روسیه بزرگترین عرضهکننده گاز طبیعی به اتحادیه اروپا بوده، اما با بحران میان روسیه و اوکراین، اتحادیه اروپا به دنبال کاهش وابستگی به گاز طبیعی این کشور است. این هدف نیازمند یک برنامهریزی بلندمدت است، زیرا واردات گاز روسیه بیشتر از یک سوم تقاضاي این قاره را پوشش میدهد.
از گذشته تاکنون روسیه بزرگترین عرضهکننده گاز طبیعی به اتحادیه اروپا بوده، اما با بحران میان روسیه و اوکراین، اتحادیه اروپا به دنبال کاهش وابستگی به گاز طبیعی این کشور است. این هدف نیازمند یک برنامهریزی بلندمدت است، زیرا واردات گاز روسیه بیشتر از یک سوم تقاضاي این قاره را پوشش میدهد. بخش مهمی از طرح اتحادیه اروپا برای کنار گذاشتن انرژی روسیه، افزایش خرید الانجی از تولیدکنندگان غیر روسی است. با این حال، تجهیزات کافی برای این واردات را در اختیار ندارد و و از آنجایی که عرضه الانجی در جهان نمیتواند به سرعت افزایش یابد، باید از خریداران رقیب نیز پیشی گیرد.
در سال گذشته تجارت جهانی الانجی حدود 515 میلیارد متر مکعب بود که حدود 77 میلیارد متر مکعب آن به اتحادیه اروپا عرضه شد. افزایش واردات الانجی به میزان 50 میلیارد متر مکعب (محور اصلی طرح اتحادیه اروپا) به معنای افزایش سهم آن از 15 درصد به تقریباً یک چهارم عرضه جهانی خواهد بود.
در دستیابی به این هدف یکسری موانع پیش روی اتحادیه اروپا است، عمده مازاد ظرفیت الانجی اتحادیه اروپا در اسپانیا و پرتغال است، اما توانایی توزیع آن به سایر نقاط اروپا به دلیل عدم موافقت فرانسه با احداث خط لوله وجود ندارد.
انتظار میرود تولید جهانی الانجی در سال 2022 به 452.8 میلیون تن برسد که تقریباً 70 درصد آن به مشتریانی که قراردادهای بلندمدت دارند، اختصاص دارد و 30 درصد باقی مانده در بازارهای جهانی به فروش میرسد. این بدان معناست که در سال جاری تقریبا 136 میلیون تن الانجی به بالاترین پیشنهاد فروخته میشود.
بلافاصله پس از بحران میان روسیه و اوکراین، مجموعهای از عوامل، تقاضاي الانجی را در میان واردکنندگان بزرگ آن کاهش داد و محمولهها را برای عرضه به اروپا آزاد کرد. شمال آسیا زمستان معتدلی داشت و بارش باران در برزیل باعث بهبود عرضه برق آبی شد. با این حال، در سه ماه دوم سال جاری، انتظار میرفت کشمکش بر سر محمولهها بيشتر شود و اروپا را مجبور کند تا برای تامین منابع مورد نیاز خود، از رقبا پیشی بگیرد. در واقع افزایش تقاضای الانجی و بحران میان روسیه و اوکراین منجر به افزایش قیمت الانجی شد و انتظار میرود این روند همچنان ادامه یابد.
براساس برآوردهای Bloomberg Intelligence کشورهای اروپایی میتوانند در مجموع حداکثر 145 میلیون تن الانجی وارد کنند، در حال حاضر این کشورها سالانه حدود 80 میلیون تن وارد میکنند، این به این معنا است که حدود 68 میلیون تن ظرفیت اضافی برای واردات الانجی وجود دارد. بنابراین، حتی با بهره گيري از حداکثر ظرفیت، واردات الانجی تنها نیمی از گاز روسیه را پوشش میدهد. همچنین، کشورهای اروپایی برای انتقال گاز از پایانههای وارداتی به مراکز دارای تقاضا، نیازمند احداث خطوط لوله و اتصالات موردنياز هستند.
آلمان، بزرگترین خریدار گاز روسیه در اتحادیه اروپا بنا دارد تاسیساتی را به منظور واردات الانجی بسازد، در حالی که اروپا بیش از 12 پایانه واردات الانجی از شمال غرب اروپا تا شرق مدیترانه دارد، اما هیچ کدام به این کشور تعلق ندارد. در این راستا «اولاف شولتز»، صدراعظم آلمان متعهد شده است که «در اسرع وقت» از انرژی روسیه مستقل شود، این امر مستلزم میلیاردها دلار سرمایهگذاری در زیرساختهای جدید است و معمولا چندین سال طول میکشد تا مجوزها، قراردادها و بودجه لازم برای ساخت چنین پایانههایی به دست آید، اما آلمان به طور موقت روند تسریع آن را صادر کرده است. این کشور برنامههایی برای اجاره پایانههای شناور تبدیل ال ان جی به گاز دارد که میتواند به جای چندین سال، در عرض چند ماه به بهرهبرداری برسد. ایالات متحده و اتحادیه اروپا به همراه شرکای بینالمللی خود، به دنبال تسریع در پروژههای الانجی هستند. بر اساس یک پیمان بلندپروازانه که در 25 مارس از آن رونمایی شد، تا پایان سال 2022 حداقل 11 میلیون تن به منابع الانجی اروپا افزوده خواهد شد، اگرچه منبع واردات آن همچنان مشخص نیست.
در حال حاضر ایالات متحده دارای شش پایانه صادرات الانجی است و یک پایانه دیگر در دست ساخت دارد. در صورت راهاندازی کامل این کارخانه، ایالات متحده توانایی تولید بیش از 100 میلیون تن الانجی در سال را خواهد داشت، بیشتر این تولید در قراردادهای بلندمدت با خریداران آسیایی و اروپایی رزرو شده است، اما بخشی از آن به بالاترین پیشنهاد در بازار جهانی فروخته خواهد شد. در مارس 2022، با افزایش قیمت گاز در اروپا، صادرات الانجی آمریکا به 7.6 میلیون تن رسید که چهار برابر ميانگين آن در چهار سال گذشته است. انتظار میرود تا پایان سال جاری، ایالات متحده بیش از هر کشور دیگری ظرفیت صادرات الانجی داشته باشد، اما این رشد سریع اثرات زیستمحیطی قابل توجهی نيز خواهد داشت. افزایش قیمت الانجی ایالات متحده را تشویق به ساخت و یا توسعه 24 پروژه پایانه صادرات الانجی کرده است، از جمله سه پایانه در تگزاس و لوئیزیانا که میتوانند سالانه بیش از 90 میلیون تن گاز گلخانهای منتشر کنند که حدودا به اندازه آلایندگی یک سال 18 میلیون وسیله نقلیه بنزینی است. لازم به ذکر است این مقدار انتشار تنها از راهاندازی پایانههای الانجی و کارخانههای مایعسازی ناشی میشود و شامل انتشارات حاصل از حفاری، شکست هیدرولیکي ، خطوط لوله، نشت گاز ، فرآورش و یا سوختن گاز در منازل و مشاغل نیست و اگر همه اثرات بالادست و پاییندست در نظر گرفته شود، ردپای واقعی کربن الانجی چندین برابر بیشتر از مقدار ذكر شده خواهد بود.
از آنجایی که برای جایگزینی سریع الانجی با گاز روسیه، فشار برای استفاده از تمام ظرفیتهای موجود الانجی افزایش مییابد، رگولاتورها و مصرفکنندگان باید مراقب باشند که این کارخانهها با مجوزهای قانون هوای پاک خود مطابقت داشته باشند. این مجوزها محدودیتی برای میزان انتشار گازهای گلخانهای و سایر آلایندهها از جمله اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار است.
باتوجه به اینکه صادرات الانجی ایالات متحده در سال 2021 در مقایسه با سال 2020 نزدیک به 50 درصد افزایش یافته است ، درصورت ادامه روند فعلی در میزان انتشار گازهای گلخانهای، میتوان انتظار داشت که ميزان انتشار گزارش شده در سال 2021 حدود 18 میلیون تن باشد.
افزایش قیمت الانجی پیامدهایی را به دنبال داشته است. به عنوان مثال، در ماه ژوئن تایلند دو برابر بیشتر از سال گذشته برای تامین الانجی مورد نیاز خود هزینه کرده که این قیمتها برای برخی از خریداران دور از دسترس است. ممکن است کشورهای فقیرتر مانند هند و پاکستان که کمتر قادر به پرداخت قیمتهای بالا هستند، با کمبود انرژی مواجه شوند و اقتصاد آنها تحت تاثیر قرار گیرد.
کمبودهای احتمالی در کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و پاکستان که برای تولید بخش بزرگی از برق خود به گاز وارداتی متکی هستند، میتواند منجر به آن شود که این کشورها به جایگزینهای آلایندهتر آن مانند زغالسنگ و نفت کوره متمایل شوند که خود باعث تشدید آلودگیها و به خطر انداختن تلاشها برای مهار گرمایش جهانی است.
محدودیتهای زیرساختی که با تغییر جریان گاز از غرب به شرق، به جای شرق به غرب، پدیدار شده، آن را پیچیدهتر از آنچه در ابتدا تصور میشد، کرده است. تغییر جریانها یک "بازار عجیب" ایجاد کرده که در آن برخی از کشورهای اروپایی مانند بریتانیا عرضه بیش از حد دارند، اما هیچ زیرساختی برای انتقال گاز به مراکز تقاضا مانند آلمان وجود ندارد و ساخت زیرساختها نيز به زمان نیاز دارد.
در چنین شرایطی یک زمستان سرد در نیمکره شمالی میتواند منجر به رقابت بین اروپا و آسیا برای خرید الانجی شود و قیمتها را بالاتر ببرد. با این حال، به گفته یکی از مدیران واردکننده گاز در چین، خریداران احتمالاً نسبت به سال گذشته با آمادگی بیشتری وارد زمستان خواهند شد، كه همين موضوع افزایش تقاضا برای ذخیرهسازی قیمت الانجی را در سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش داده است. «مگ اونیل»، مدیر اجرایی گروه انرژی وودساید گفت که انتظار دارد قیمت برای سال آینده همچنان بالا بماند. ابهامات بازار و نوسانات قیمت، خریداران آسیایی و اروپایی را به بستن قراردادهای بلندمدت سوق داده است.
وودمکنزی انتظار دارد تقاضای الانجی اروپا در سال 2022 حداقل 20 درصد افزایش یابد که منعکسکننده کاهش جریان خط لوله روسیه و نیاز به تکمیل سطوح ذخیرهسازی در اروپا است. افزایش تقاضای الانجی در اروپا باعث شده، خریداران آسیایی مبلغ بیشتری را برای خرید محمولههای مورد نیاز خود بپردازند، بنابراین قیمتهای الانجی در آسیا با قیمتهای گاز در اروپا ارتباط دارد. از دیدگاه «بوی شیونگ»، تحلیلگر رایستاد انرژی، ممکن است تمایل آسیا برای پرداخت مبالغ بالا برای خرید الانجی به اندازه اروپا نباشد، بنابراین ریسک صعودی برای قیمتهای آسیا احتمالا کمتر از شاخص TTF هلند در اروپا خواهد بود و افزایش قیمتها و عرضه محدود در بازار جهانی میتواند تقاضا را کاهش دهد. به گفته «لو مینگ پانگ»، تحلیلگر رایستاد انرژی، این امر ممکن است منجر به از بین رفتن تقاضا شود، زیرا جایگزینی گاز با زغال سنگ یا گاز با نفت اقتصادیتر است.
الانجی وارداتی از ایالات متحده به دلیل هزینههای بالای حمل و نقل، مایعسازی و گاز سازی مجدد، برای اتحادیه اروپا بیش از قیمتی که مصرفکنندگان آمریکایی پرداخت میکنند، هزینه خواهد داشت. این امر میتواند به شدت به اقتصاد اروپا ضربه بزند.
تمایل اروپا برای جایگزینی سریع الانجی با گاز طبیعی و عدم عرضه کافی برای این مقدار افزایش تقاضا، منجر به بالا رفتن قیمت الانجی شده که برای برخی خریداران دور از دسترس است و ممکن است این کشورها را با مشکلاتی نظیر کمبود انرژی مواجه کرده و اقتصاد آنها را تحت تاثیر قرار دهد. کمبودهای احتمالی در کشورهایی که برای تولید برق خود به گاز وارداتی متکی هستند، میتواند باعث شود که کشورها به جایگزینهای آلایندهتری نظیر زغالسنگ و نفت کوره روی آورند که خود منجر به تشدید آلودگیها و باعث به خطر افتادن تلاشها برای مهار گرمایش جهانی است.
افزایش تقاضای الانجی نیاز به زیرساخت آن را در کشورهای اروپایی تقویت میکند. این در حالی است که کشورهایی نظیر بریتانیا عرضه بیش از حد دارند، اما هیچ زیرساختی برای انتقال گاز به مراکز تقاضا مانند آلمان وجود ندارد و ساخت این زیرساختها نيز نیازمند زمان است. با این وجود یک زمستان سرد در نیمکره شمالی میتواند منجر به رقابت بین اروپا و آسیا برای خرید الانجی شود و قیمتها را بالاتر ببرد. ابهامات و نوسانات قیمت در بازار، خریداران آسیایی و اروپایی را به بستن قراردادهای بلندمدت سوق داده است. البته ممکن است افزایش قیمتها و عرضه محدود در بازار جهانی تقاضاي الانجی را در بازارهای آسیایی کاهش دهد و درنهایت منجر به از بین رفتن تقاضا شود یا با حاملهایی نظیر زغال سنگ و یا نفت جایگزین شود که منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانهای میشود.
علاوه بر این، برخی دوستداران محیط زیست نگران افزایش انتشار کربن ناشی از افزایش انتقال محمولههای الانجی به اتحادیه اروپا هستند، زیرا احتمال نشت آنها در مسیرهای حمل و نقل اقیانوسی و بین قارهای وجود دارد. همچنین این احتمال وجود دارد که بخشی از آلایندگیها از عملیات فرکینگ ایالات متحده حاصل شود که در سالهای اخیر مسئول بخش زیادی از انتشار متان و گرمایش جهانی است. با این حال، به گفته برخی از محققان، احتمالاً تفاوت زیادی بین آلایندگی الانجی و آنچه روسیه از طریق خط لوله به اتحادیه اروپا صادر میکند، وجود ندارد، زیرا تصور میشود این کشور از زیرساختهای قدیمی که در حال حاضر باعث انتشار مقادیر زیادی متان است، استفاده میکند.
در سالهای اخیر، تعداد پروژههای پیشنهادی «جذب و ذخيره سازی کربن» برای کاهش انتشار کربن از پایانههای الانجی به سرعت در حال افزایش است. بسیاری از این پروژهها شامل پمپاژ دی اکسید کربن به زیر زمین است که موفقیت آنها به دلایل فنی نامشخص بوده و بعید است تاثیر قابل توجهی در کاهش اثرات آب و هوایی ایجاد کند.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵
تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱
info@gashouse.ir :پست الکترونیک
خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیتها و توانمندیهای موسسه مطالعات بینالمللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.