صادرات گاز طبیعی الجزایر در نیمه اول سال جاری، نسبت به حداکثر صادرات این کشور در مدت مشابه سال گذشته 18 درصد کاهش یافته و به 24.7 میلیارد متر مکعب رسیده است. این کاهش عرضه زمانی اتفاق افتاده است که مشتریان اروپایی این کشور در پی بحران روسیه و اوکراین تمایل به جایگزینی عرضه گاز روسیه با دیگر منابع دارند.
صادرات گاز طبیعی الجزایر در نیمه اول سال جاری، نسبت به حداکثر صادرات این کشور در مدت مشابه سال گذشته 18 درصد کاهش یافته و به 24.7 میلیارد متر مکعب رسیده است. این کاهش عرضه زمانی اتفاق افتاده است که مشتریان اروپایی این کشور در پی بحران روسیه و اوکراین تمایل به جایگزینی عرضه گاز روسیه با دیگر منابع دارند. تقاضای بالاي گاز در اروپا در نیمه اول سال 2022 و مسافت کوتاه آن با الجزایر، این قاره را به بازار هدف مناسبی برای این کشور تبدیل کرده است. براساس محاسبات MEES و آمار واردات الانجی از منبع اطلاعاتی کپلر، سهم بازار اروپا از صادرات گاز الجزایر در سه ماهه اول سال 2022، 82 درصد بوده است و میتوان گفت با کاهش کل صادرات الجزایر، صادرات به قاره اروپا نیز 19 درصد کاهش یافته و به 19.9 میلیارد متر مکعب رسیده است.
با بحران میان روسیه و اوکراین، کشورهای اروپایی به دنبال کاهش وابستگی خود به گاز روسیه هستند، در مقابل آن گازپروم نیز اخیرا جریان صادراتی خود را از طریق خط لوله نورد استریم قطع کرده است. بر اساس آمارهای منتشر شده توسط آژانس بینالمللی انرژی، کل واردات گاز اروپا از عرضه گاز روسیه در نیمه اول سال 2022، نسبت به مدت مشابه سال گذشته 38 درصد (29 میلیارد مترمکعب) کاهش یافته است. الجزایر یکی از کشورهایی است که میتوانست در این بحران انرژی، به اروپا کمک کند و گاز بیشتری به این قاره صادر کند، اما چنین نشد.
ایتالیا و اسپانیا دو بازار کلیدی برای گاز الجزایر هستند، که هر دو مستقیماً از طریق خطوط لوله زیر دریایی به الجزایر متصل هستند. در نیمه اول سال 2022، حجم صادرات گاز این کشور به ایتالیا با افزایش 0.14 میلیارد مترمکعبی به 12.23 میلیارد مترمکعب (شامل الانجی) رسید، در نوامبر سال 2021، الجزایر عرضه گاز از طریق خط لوله گاز مغرب اروپا (11.5 میلیارد متر مکعب در سال) را به دلیل تشدید تنشها با کشور مراکش، كه مسير ترانزيت اين خط لوله است، قطع کرد. در حالیکه خط لوله 10.5 میلیارد متر مکعبی مدگاز تا حدودی جایگزین حجم از دست رفته این خط لوله است، اما همچنان مجموع عرضه گاز الجزایر به اسپانیا پایینتر از سطوح گذشته آن است.
قرار بود، ظرفیت مایعسازی الانجی الجزایر هر کمبودی را در این بحران انرژی جبران کند، اما هیچ افزایش قابل توجهی در محمولهها وجود نداشته است.
اگرچه حجم صادرات گاز از طریق خط لوله به ایتالیا با 3 درصد افزایش به 11.48 میلیارد مترمکعب رسیده است، که بالاترین سطح در یک دهه گذشته به حساب میآید، اما این افزایش اندک، بسیار کمتر از کاهش حجم صادرات به اسپانیا است. براساس قرارداد جدیدی که انی ایتالیا در ماه آوریل با حجم 9 میلیارد متر مکعب در سال، با الجزایر منعقد کرده است، از اواخر سال جاری عرضه گاز به ایتالیا از طریق خط لوله 33 میلیارد متر مکعبی ترانس مدیترانه افزایش خواهد یافت. در ماه مه نیز ايتاليا تفاهمنامهای را به منظور توسعه حداکثر 3 میلیارد متر مکعب تولید گاز اضافی در برکین باسین الجزایر با هدف حمایت از ظرفیت صادرات این کشور امضا کرد.
اگرچه آژانس بینالمللی، انرژی افت حجم صادرات گاز الجزایر به اروپا را به «عدم دسترسی به خط لوله مغرب-اروپا» نسبت میدهد، اما این قانعکننده نیست. به هر حال، 25.5 میلیونتن ظرفیت سالیانه مایعسازی الانجی در الجزایر پنج برابر 5.06 میلیون تن الانجی است که این کشور در نیمه اول سال 2022 صادر کرده است. به گفته آژانس بینالمللی انرژی، با توجه به بازار جهانی فشرده الانجی و قیمتهای بالا برای محمولههای اضافی که این کشور میتواند آن را در بازار تک محموله بفروشد، این کشور دلیلی برای عدم افزایش صادرات ندارد.
شکل 1: روند تولید و صادرات گاز طبیعی الجزایر در بازه زمانی 1960 تا 2021
Source 1: OPEC ASB, MEES.
صادرات الانجی الجزایر با کاهش 22 درصدی به پایینترین مقدار خود در نیمه اول سال در بیش از 15 سال گذشته رسیده است و تمامی خریداران اروپایی آن از جمله فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا با کاهش مواجه شدند. دلیل کاهش صادرات این کشور نامشخص است، هرچند تولید گاز طبیعی این کشور برای اولین بار در سال گذشته به دلیل راهاندازی پروژههای جدید در چند سال گذشته، از مرز 100 میلیارد متر مکعب فراتر رفت.
شکل 2: صادرات الانجی الجزایر در نیمه اول بازه 15 سال گذشته (2008-2022)
Source 2: KPLER, MEES
افت طبیعی فشار مخزن مشکلی است که میتواند به شدت بر تولید گاز طبیعی اثر بگذارد. یکی دیگر از این موارد، مصرف بخش خانگی گاز است که در سالهای اخیر به شدت افزایش یافته است. هر دو این عوامل فشار نزولی بر صادرات گاز وارد کردهاند. سومین عامل این است که الجزایر معمولاً تا 40 درصد از تولید ناخالص سرچاه را برای تزریق مجدد جهت حفظ فشار در میادین نفت و گاز قدیمی خود استفاده میکند. اگرچه ارقام مربوط به این موضوع هنوز برای سال 2021 در دسترس نیست، اما رکورد فروش گاز در سال گذشته ممکن است تا حدی به دلیل کاهش تزریق مجدد برای به حداکثر رساندن درآمد گاز باشد، زیرا تولید نفت در هر صورت با تعهدات اوپک پلاس محدود شده است. در مقابل، از آنجایی که هدف تولید نفت خام الجزایر در ماههای اخیر به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است، سوناتراک ممکن است تزریق گاز را افزایش داده و گاز طبیعی کمتری را برای صادرات باقی بگذارد.
همچنین ممکن است الجزایر به امید فروش گاز خود با قیمتهای بالاتر در ماه هاي آخر سرد سال، عرضه را محدود میکند. بازده جدید پروژههای جدید نیز برای اواخر سال جاری برنامهریزی شده است، شرکت سوناتراک از یک منبع جدید بزرگ میعانات گازی در میدان گازی Hassi R'Mel خبر داده است، ارتقای این ذخایر، تولید را به تنهایی حدود 3.65 میلیارد مترمکعب در سال افزایش میدهد، كه از نوامبر 2022، در زمان فصل تقاضای زمستانی توسعه خواهد یافت. کشف این منبع جدید باید به حفظ و افزایش تولید گاز طبیعی الجزایر کمک کند. براساس ارزیابیهای اولیه، مجموع ذخایر این منبع مقادیری بین 100 تا 340 میلیارد متر مکعب است، هرچند هنوز مشخص نیست چه مقدار از آن قابل بازیابی باشد.
زیرساختهای موجود Hassi R'Mel بدون شک موانع توسعه ذخایر جدید را کاهش میدهد و این که سوناتراک قصد دارد در عرض چند ماه به تولیدات جدیدی دست یابد، گواهی بر آن است. به گفته این شرکت هم اکنون یک برنامه توسعه برای «تأیید حجم تخمینی» و «دستیابی سریع به تولید حدود 3.7 میلیارد متر مکعب در سال» در دست انجام است. در واقع میتوان گفت بسته به اندازه واقعی حجم قابل بازیافت، ممکن است تولید حتی بیش از هدف اولیه افزایش یابد.
در حال حاضر شرکت سوناتراک به دنبال مذاکرات با مشتریان گاز خود برای فروش گاز به قیمتهای بالاتر است. بر اساس گزارش رویترز، این کشور در نظر دارد فرمولهای جدیدی را در ساختار قیمتگذاری گاز خود بگنجاند که منعکسکننده افزایش قیمتهای تکمحموله گاز باشد. به گفته مدیرعامل سوناتراک، این شرکت با سه تن از مشتریان خود برای قیمتهای بالاتر به توافق رسیده و مذاکرات با سایرین در حال انجام است و در 8 ژوئیه قرارداد سه سالهای را تا سال 2024 با فرانسه اعلام کرد که "قیمت قراردادی گاز" را برای تحویل از طریق خط لوله Medgaz بازبینی میکند.
مهمترین قرارداد الجزایر و اسپانیا با شركت Naturgy است و تصور میشود حدود 8 میلیارد متر مکعب در سال باشد، اما قرارداد کوچکتری نیز با شركت Cepsa دارد. در ایتالیا مشتری اصلی گاز الجزایر انی است و قراردادهای دیگری نیز با انل و ادیسون ایتالیا، گالپ انرژی پرتغال، توتال انرژی فرانسه و بوتاش ترکیه دارد. آقای هاکار انتظار دارد که این شرکت برای سال 2022 حدود 50 میلیارد دلار درآمد داشته باشد که 41 درصد بیشتر از 35.4 میلیارد دلار سال گذشته است.
بحران انرژی و نگرانی کشورهای اروپایی از قطع کامل عرضه گاز روسیه و چگونگی برآوردن تقاضای زمستانی، این کشورها را بر آن داشته است تا منابع جایگزینی را از کشورهایی نظیر ایالات متحده، قطر و شمال آفریقا تامین کنند، چنین شرایطی اشتیاق مشتریان اروپایی الجزایر، به ویژه ایتالیا را برای جذب هر مقدار گاز اضافی که الجزایر میتواند ارائه دهد، برانگیخته است. هرچند علیرغم افزایش تولید الجزایر در سال گذشته، تقریبا تغییری در میزان صادرات این کشور ایجاد نشده است که یکی از دلایل آن میتواند افزایش تنشهای سیاسی میان این کشور با کشور مغرب كه در مسير ترانزيت اين خط لوله قرار دارد باشد که منجر به قطع جریان گاز این کشور به اسپانیا از طریق خط لوله مغرب-اروپا شده است. از دیگر عواملی که بر صادرات این کشور اثر گذاشته است میتواند افزایش مصرف خانگی گاز در این کشور باشد و احتمالا عامل مهم دیگری که وجود دارد تزریق مجدد گاز برای حفظ فشار در میادین نفت و گاز قدیمی الجزایر است. همچنین ممکن است عرضه محدود فعلي الجزایر به امید فروش گاز با قیمتهای بالاتر در آينده نزديك باشد.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵
تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱
info@gashouse.ir :پست الکترونیک
خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیتها و توانمندیهای موسسه مطالعات بینالمللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.