بحران میان روسیه و اوکراین، صنعت جهانی گاز را با چالشهای فراوانی مواجه ساخته است. بدون تردید بحران انرژی در کشورها، سرفصل اخبار را از قیمتهای بی سابقه در آمریکای شمالی تا کاهش تقاضای الانجی در آسیا، از استراتژیهای لحظهای در قراردادهای الانجی تا ناامیدی در تصمیم نهایی برای سرمایه گذاری الانجی به خود اختصاص داده است.
بحران میان روسیه و اوکراین، صنعت جهانی گاز را با چالشهای فراوانی مواجه ساخته است. بدون تردید بحران انرژی در کشورها، سرفصل اخبار را از قیمتهای بی سابقه در آمریکای شمالی تا کاهش تقاضای الانجی در آسیا، از استراتژیهای لحظهای در قراردادهای الانجی تا ناامیدی در تصمیم نهایی برای سرمایه گذاری الانجی به خود اختصاص داده است. اروپا سال 2022 را در وضعیتی بسیار بهتر از چیزی که نگران آن بود، پشت سر گذاشت، اما همچنان از بحران خارج نشده است.
این گزارش در نظر دارد مواردی از رویدادهای جاری و آن چه در بخش گاز و الانجی در سال 2022 اتفاق افتاد را بررسی و بیشبینیهایی را برای آن در سال 2023 ارائه دهد.
تقاضای گاز اروپا در سال 2022 در مقایسه با سال 2021، حدود 50 میلیارد مترمکعب معادل 10 درصد کاهش و واردات الانجی 60 میلیارد متر مکعب افزایش یافته است. در نتیجه، علیرغم کاهش 82 میلیارد مترمکعبی واردات گاز خط لوله روسیه، اروپا توانسته است با وجود سرمای اخیر، سطح ذخیره سازی را در حدود 83.2 درصد (تا اواخر دسامبر) حفظ کند. این احتمال وجود دارد که وضعیت در سال آینده بهتر هم باشد. تداوم کاهش تقاضا و واردات مستمر الانجی، باید به اروپا کمک کند تا زمستان را با 38 درصد ظرفیت ذخیرهسازی پشت سر گذارد که بسیار بالاتر از سطح ذخیرهسازی 27 درصدی سال گذشته بوده است. البته واردات گاز روسی در تابستان، در صورتی که ریسک کاهش بیشتر از طریق اوکراین نیز در نظر گرفته شود، تا 25 میلیارد مترمکعب کمتر از مدت مشابه سال 2022 خواهد بود. با این حال، سطوح پایینتر نیاز به ذخیرهسازی و افزایش واردات الانجی، به دستیابی اتحادیه اروپا به هدف 90 درصدی ذخیرهسازی گاز کمک خواهد کرد. هرچند قیمتها باید برای اطمینان از تقاضای پایین گاز و واردات مستمر الانجی، بالا بماند،با این حال، اگر براساس پیشبینیها، سطوح ذخیرهسازی اروپا تا ماه مارس به 38 درصد برسد، ریسک نزولی برای منحنی فوروارد سال پیش رو وجود دارد. بخشی از این کاهش، با افزایش ظرفیت گازیسازی مجدد در هلند و آلمان اتفاق میافتد که به کاهش تقاضا برای گاز خطوط لولهای که گاز را از بریتانیا به این منطقه میآورد و نزدیک شدن سطوح TTF به قیمت تحویل در مقصد الانجی کمک خواهد کرد.
بدیهی است که این دیدگاه ریسکهایی را با خود به دنبال دارد که آب و هوا بزرگترین آنها است. براساس محاسبات وودمکنزی، یک زمستان سرد در سراسر اروپا و آسیا میتواند منجر به این شود که ذخایر اروپا تا پایان زمستان به تنها 19 درصد و تا نوامبر 2023 به 73 درصد برسد. ریسک دیگر، بازگشت تقاضای الانجی چین است. کاهش بیشتر واردات گاز روسی نیز یکی دیگر از این ریسکها است. با این حال این تحلیل کاهش 50 درصدی را در نظر میگیرد که ریسک و تأثیر آن را محدود میکند. هر یک از این ریسکها منحنی فوروارد فعلی را بالا میبرد.
با پیشبینی رشد 4.9 درصدی تولید ناخالص داخلی چین در مقابل 3.3 درصد در سال 2022، پیشبینی میشود که تقاضای گاز در بخشهای صنعتی، تجاری و حملونقل به شدت افزایش یابد. با این حال، خوداتکایی انرژی و کنترل هزینه بهعنوان یک اولویت سیاستی مهمتر در این کشور در حال ظهور است و سوئیچینگ زغالسنگ به گاز را در بخشهای برق و گرمایش محدود میکند. به دنبال افزایش تولید در سال 2022، عرضه داخلی به رشد خود (+12 میلیارد مترمکعب) ادامه خواهد داد، زیرا شرکت ملی نفت این کشور به سرمایهگذاری ادامه میدهد. این افزایش، همراه با افزایش حجم قدرت سیبری 1 (+7 میلیارد مترمکعب) به این معنا است که الانجی تنها 7 میلیارد متر مکعب یا 5.4 میلیون متریک تن در سال افزایش مییابد. این مقدار، کمتر از افزایش قراردادهای بلندمدت الانجی در سال 2023 است، به این معنا که آنها میتوانند در موقعیتی باشند که الانجی را مجدداً در بازار بفروشند. کاهش رشد اقتصادی و یا افزایش تمرکز بر زغالسنگ داخلی همچنان میتواند منجر به ریسک نزولی برای تقاضای گاز و الانجی در چین شود. با این حال، کاهش سریعتر محدودیتهای کووید میتواند سبب رشد اقتصادی بیشتر از حد انتظار شود، گرمای تابستان و کاهش انرژی آبی میتواند منجر به استفاده بیشتر از نیروگاههای گازسوز شود، دورههای سرد میتواند تقاضای زمستان را و همچنین نیاز به ذخیرهسازی در تابستان را به طور قابل توجهی افزایش دهد و همچنین ممکن است مقدار واردات گاز خط لوله از آسیای مرکزی همچنان ناامید کننده باشد. در چنین شرایطی اگر تقاضای گاز بصورت فزاینده افزایش یابد، میتواند با محمولههای الانجی که مطابق با قیمتهای فعلی تکمحموله الانجی آسیایی است، برآورده شود.
قیمت هنری هاب در سال 2022 به طور متوسط نزدیک به 6.65 دلار آمریکا به ازای هر میلیون بیتییو بود که بالاترین میزان در 14 سال گذشته است. رشد بالای تقاضای گاز با افزایش صادرات الانجی و سوئیچینگ ذغالسنگ به گاز پشتیبانی شده و از رشد عرضه پیشی گرفته است، درنتیجه سطوح ذخیرهسازی کمتر از میانگین 5 ساله است. تقاضای داخلی در سال 2023، پس از رشد 5 درصدی در سال 2022، شتاب خود را از دست خواهد داد. رشد عرضه در مکزیک و فقدان پروژههای جدید عرضه الانجی، صادرات را با وجود شروع به کار دوباره فری پورت الانجی محدود خواهد کرد. افزایش توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و پر کردن ذخایر زغالسنگ، رشد تقاضای برق نیروگاههای گازی را محدود خواهد کرد. تقاضای صنعتی میتواند از قیمتهای نسبتاً پایین خوراک داخلی در مقایسه با اروپا و آسیا استفاده کند، اما رشد ضعیف اقتصاد جهانی یک مشکل خواهد بود. به نظر میرسد نیازهای گاز داخلی در سال 2023، شامل صادرات، حدود 1.5 میلیارد فوت در روز یا 1.4 درصد نسبت به سال 2022 افزایش یابد. تولید گاز آمریکای شمالی در سال 2022 به سطوح بی سابقهای رسیده که حدود 4.75 میلیارد فوت مکعب بیشتر از سال 2021 است رشد مشابهی برای آن در سال 2023 پیشبینی شده است. ایالات متحده فصل ذخیرهسازی را با اندکی کمتر از میانگین پنج ساله به پایان رساند و پیشبینی می شود که با افزایش تقاضای زمستانی همچنان عقب بماند. با این حال، ادامه رشد عرضه و افزایش محدود تقاضا منجر به افزایش سطح ذخایر بالاتر از میانگین پنج ساله تا پایان فصل ذخیرهسازی 2023 خواهد شد.
با تحریم تنها 28 میلیون تن در سال الانجی، سال 2022 سال ناامیدکنندهای برای فیدها بود، اما 2023 با توجه به قیمتهای بالای الانجی و نیاز به جایگزینی 140 میلیارد متر مکعب از صادرات گاز خط لوله روسیه به اروپا، سال مهمی برای فیدهای (تصمیم نهایی برای سرمایهگذاری) الانجی خواهد بود. 2023 سال پر رونقی برای سرمایهگذاری در بخش الانجی ایالات متحده خواهد بود و به دنبال شتاب موجود، دو پروژه فاز دوم پروژه الانجی Venture Global’s Plaquemines (6.7 میلیون متریک تن در سال) و Sempra’s Port Arthur LNG (13.5 میلیون متریک تن در سال)، بعنوان پیشرو ظاهر شدهاند. پروژههای دیگری نیز وجود دارد که در طول سال 2022 پیشرفتهای تجاری قابل توجهی داشتهاند، اما پیش از رسیدن به مرحله فید باید بر موانع بازاریابی، تامین مالی و مهندسی غلبه کنند. از طرف دیگر بحران اخیر انرژی منجر به داغ شدن بازار الانجی شناور (افالانجی) شد. پلتفرم Fast LNG در New Fortress Energy نیز با موفقیت درحال پیشبرد است، هدف آن کاهش زمان اجرا و بازگشت سرمایه الانجی است و در صورت موفقیتآمیز بودن، انتظار میرود، پروژههای بیشتری از New Fortress و سایر اپراتورها به دنبال چگونگی تکرار آن باشند. درنهایت پیش بینی میشود در سال 2023 بیش از 60 میلیون متریک تن الانجی در مرحله فید باشند.
2022 سال شلوغی برای عقد قرارداد بود و بیش از 80 میلیون متریک تن در سال قرارداد امضا شد که 75 درصد از ایالات متحده و بیش از 50 درصد با بازیگران و معاملهگران سبد سهام بود. به نظر میرسد در سال 2023، شتاب در عقد قرارداد ادامه داشته باشد، اما قراردادهای کمتری نسبت به سال 2022 منعقد خواهد شد. درواقع فعالیت بیشتری از سوی خریداران آسیایی، به ویژه در چین به دنبال قرارداد اخیر امضا شده میان قطر و سینوپک با حجم 4 میلیون متریک تن در سال، صورت خواهد گرفت. درنهایت پیشبینی میشود در سال 2023، کمتر از 50 میلیون متریک تن در سال قرارداد خرید و فروش منعقد خواهد شد و کمتر از 10 میلیون متریک تن با خریداران اروپایی صورت پذیرد.
انتظار میرود، بازیگران مستقل بالادستی و میاندستی مستقل ایالات متحده، فعالیتهای پاییندستی خود را در بخش الانجی افزایش دهند. این امر به دلیل تنوع بخشیدن به قیمتها و دسترسی به شبکههای بین المللی الانجی است. بازیگران سبد سهام نیز همچنان پایبند به پروژههای الانجی ایالات متحده خواهند بود، اما گزینشیتر عمل خواهند کرد و هدف خود را تنها روی پروژههایی که به سرعت اجرایی شوند، خواهند گذاشت. در مقابل بعید است خریداران اروپایی به طور گسترده وارد بازار شوند. زیرا همچنان نگران عمر تقاضا و پویایی قیمتگذاری در آینده هستند. اما انتظار میرود معاملات بیشتری از سوی آنها انجام شود.
مسئله دیگر افزایش تعرفههای مایعسازی آمریکا خواهد بود. انتظار میرود، تورم ناشی از هزینه و مسائل مربوط به زنجیره تامین باعث افزایش قیمت قرارداد مهندسی، تدارکات و ساخت شود. برخی توسعه دهندگان ناچار خواهند شد شرایط قیمتگذاری را به منظور تامین مالی برای رقابتی ترین قراردادها (از جمله برای توافقنامههای خرید و فروش )، بار دیگر باز کنند و خریداران ممکن است به دنبال پروژههایی با ریسک توسعه و هزینههای کمتر باشند. پیش بینی میشود در سال 2023، تعرفههای مایع سازی الانجی ایالات متحده بین 2.50 تا 2.75 دلار افزایش یابد.
سال 2022 تحت سلطه قراردادهای هنری هاب بود اما انتظار میرود در سال 2023، معاملات مرتبط با برنت به طور گسترده به بازار بازگردد و تمایل چین و سایر خریداران آسیایی بار دیگر به قراردادهای مرتبط با برنت باشد. از منظر فروشنده، قطر به دنبال تضمین عرضه الانجی بیشتر است، در حالی که Papua LNG و Fujairah بازار قراردادهای مرتبط با برنت را آزمایش خواهند کرد، زیرا به دنبال قراردادهای ایمن برای اقدام به تصمیم نهایی سرمایهگذاری هستند.
قیمتهای بالا و ناپایدار تکمحموله الانجی، فضا را برای افزایش شيب بیشتر منحني يا ميزان وابستگي بیشتر قيمت الانجي به نفت خام در قراردادهای بلندمدت برنت فراهم میکند و اضافه پرداخت را برای قراردادهایی که حجم بیشتری برای تقاضای فصلی ارائه میدهند، افزایش خواهد داد. درنهایت پیشبینی میشود، شیبهای برنت برای قراردادهای بلندمدت پس از سال 2026 بسته به انعطاف پذیری و فصلی بودن بین 12.5 تا 15 درصد افزایش یابد.
جذب و ذخیره کربن، کلیدی برای افزایش عمر تقاضای گاز در جهانی بوده که به دنبال دستیابی به خالص انتشار صفر کربن تا سال 2050 است. این روش تنها گزینه موجود برای کاهش انتشار حوزه 3، هنگام سوزاندن گاز برای تولید برق یا در صنعت است؛ فرآیندهایی که 75 تا 85 درصد از انتشار گاز دیاکسیدکربن در زنجیره ارزش گاز را تشکیل میدهند.
جذب و ذخیره کربن یک فناوری نسبتاً نوپا است و با پروژههای موجود تنها قادر به جذب و ذخیره 50 میلیون تن دی اکسید کربن در سال هستند. احتمالا سال 2023، سال سرمایهگذاری جذب و ذخیره کربن در مقیاس بزرگ خواهد بود. شتاب در ایالات متحده به دنبال تصویب قانون کاهش تورم (IRA) و با هدف افزایش سرمایهگذاری در فناوریهای کم کربن صورت گرفته است. اکنون اعتبار مالیاتی 12 ساله برای پروژههای جذب و ذخیره کربن از 50 دلار آمریکا به ازای هر تن دی اکسید کربن به 85 دلار آمریکا افزایش یافته و پرداختهای مستقیم برای پنج سال اول معرفی شده است. این بدان معناست که جذب و ذخیره کربن برای توسعه هیدروژن آبی و جذب دی اکسید کربن در فرآیند صنعتی پسا احتراق ، راه را برای سرمایهگذاری جدید در بازاری که اکنون توسعه یافتهترین بازار جذب و ذخیره کربن است، هموار میکند. در واقع، بیش از نیمی از پروژههای جدید جذب و ذخیره کربن اعلام شده، در آمریکای شمالی هستند.
با این حال، پروژهها در اروپا در مرحله پیشرفتهتری از توسعه هستند. قیمت کربن نزدیک به 100 دلار آمریکا به ازای هر تن دی اکسید کربن معامله میشود و انتظار میرود همچنان رشد کند. وجوه چند میلیاردی برای حمایت از سرمایهگذاریهای اولیه مقرر شده است. مجوز ذخیره دی اکسید کربن صادر شده است. در حال حاضر برخی از دولتها برای پر کردن شکاف بین قیمت کربن و هزینه جذب و ذخیره کربن، قراردادهایی به سبک «قرارداد برای تفاوت » برای صنایع و نیروگاهها ارائه میکنند. در نتیجه، بازیگران در سراسر زنجیره ارزش، از جمله انتشار دهندهها، بازیگران زیرساخت و شرکتهای بینالمللی نفت، برای توسعه سرمایهگذاریهای جذب و ذخیره کربن در مقیاس بزرگ در امتداد خوشههای صنعتی در سراسر اروپا، با هم متحد شدهاند. برخی از آنها نظیر HyNet North West و East Coast Clusterدر بریتانیا، Porthos در هلند، Greensand در دانمارک و Polaris در نروژ، در موقعیت مناسبی برای گرفتن تصمیم نهایی در مورد سرمایهگذاری در سال 2023 هستند.
اروپا سال 2022 را در وضعیتی بسیار بهتر از آن چیزی که در چند ماه گذشته از آن میترسید، پشت سر گذاشت، اما همچنان از وضعیت بحرانی خارج نشده است. پیش بینی میشود در سال 2023 قیمت TTF به میانگین زیر منحنی فوروارد فعلی میرسد و رشد تقاضای الانجی کم تر 6 میلیون متریک تن در سال خواهد بود. سال 2022 تحت سلطه قراردادهای هنری هاب بود اما انتظار میرود در سال 2023، معاملات مرتبط با برنت به طور گسترده به بازار بازگردد و هنریهاب به طور متوسط به حدود 5 دلار به ازای هر میلیون بیتییو خواهد رسید. پیشبینی میشود بیش از 60 میلیون متریک تن از پروژههای الانجی در سال 2023 در مرحله فید باشند. کمتر از 50 میلیون متریک تن در سال قرارداد خرید و فروش منعقد شود و کمتر از 10 میلیون متریک تن با خریداران اروپایی صورت پذیرد. تعرفههای مایع سازی الانجی ایالات متحده بین 2.50 تا 2.75 دلار افزایش مییابد. درنهایت پیشبینی میشود، شیبهای برنت برای قراردادهای بلندمدت پس از سال 2026 بسته به انعطاف پذیری و فصلی بودن بین 12.5 تا 15 درصد افزایش یابد. جذب و ذخیره کربن کلیدی برای افزایش عمر تقاضای گاز در جهانی بوده که به دنبال دستیابی به خالص انتشار صفر کربن تا سال 2050 است. و دو پروژه اروپایی جذب و ذخیره کربن و یک پروژه ایالات متحده در سال 2023 وارد مرحله فید میشوند.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک
ملت، کوچه شهید سلطالی، شماره ۶۵
تلفن: ۶۰-۲۲۰۲۹۳۵۱
info@gashouse.ir :پست الکترونیک
خانه مطالعات راهبردی گاز به منظور استفاده بهینه از ظرفیتها و توانمندیهای موسسه مطالعات بینالمللی انرژی برای پاسخ گویی به نیازهای مطالعالی، پژوهشی و تحقیقاتی شرکت ملی گاز ایران در حوزه مطالعات راهبردی در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ تأسیس و افتتاح شد.