در آغاز سال 2022 گاز طبیعی وارداتی از روسیه ، 40 درصد از واردات به اتحادیه اروپا را شامل می شد. در مارس 2023، واردات گاز روسیه از طریق خط لوله و ال ان جی به ترتیب 8 و 7 درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا را تشکیل  دادند. کمبود عرضه گاز طبیعی منجر به افزایش قابل توجه قیمت گاز شد که عامل اصلی افزایش قیمت برق بود و تأثیر زیادی بر اقتصاد اتحادیه اروپا داشت. این موضوع بحث‌هایی را در مورد نقش انرژی در محیط تورمی کنونی، ظرفیت اتحادیه اروپا برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی روسیه و رقابت صنعتی در شرایط قیمت های بالای انرژی ایجاد کرده است. این گزارش به بررسی دلایل افزایش قیمت انرژی در سال 2022 و چشم انداز آن در سال 2023-2024 می پردازد. سیاست-های اتحادیه اروپا از جمله مدیریت تقاضا، افزایش تنوع و تمرکز بر امنیت عرضه سبب تعادل مجدد بازار شد و نگرانی‌ها در مورد کمبود انرژی کاهش یافت. از این رو، تمرکز مجدد بر امنیت عرضه و دسترسی به کالاهای ضروری برای گذار سبز در اولویت قرار گرفته است و افزایش قیمت ها مشابه آنچه که اروپایی ها در تابستان 2022 تجربه کردند، در زمستان 2024-2023 احتمال کمتری دارد.

بحران انرژی در سال 2022-2021 مربوط به گذار سبز نبود. در آغاز سال 2021، تقاضای شدید آسیایی در بازار جهانی ال¬ان¬جی پس از کووید-19 شروع به فشار آوردن بر بازارها کرد، اما  با افزایش قیمت انرژی در سال 2022،گاز طبیعی به عنوان عامل اصلی بحران فشار بیشتری به بازارها آورد. این افزایش قیمت انرژی به دلایل کاهش عرضه از روسیه، عدم اطمینان و ترس از کمبود انرژی و تولید انرژی برق¬آبی و هسته‌ای کمتر از حد معمول در تابستان، که باعث افزایش مصرف گاز برای تولید برق شد، رخ داد. 
در سال 2022، روسیه 70 میلیارد متر مکعب کمتر از سال 2021 (مجموعاً 150 میلیارد متر مکعب در سال 2021) به اتحادیه اروپا عرضه کرد. اتحادیه اروپا مجبور شد مبدأ 40 درصد واردات خود را تغییر دهد . در حالی که قیمت گاز طبیعی در دهه گذشته بین 5 تا 35 یورو در مگاوات ساعت بود، در مقطعی به سطوحی بیش از ده برابر بیشتر از میانگین قیمت‌ها در 15 سال گذشته رسید. از آنجا که قیمت برق را گران‌ترین فناوری تعیین می‌کند، این امر منجر به افزایش قیمت در تولید عمده‌فروشی برق شد.

شکل 1: اقدامات روسیه در جهت عدم تأمین گاز و سیاست های انرژی اتحادیه اروپا
 

 
شکل 2: قیمت خرده فروشی خانوارها برای گاز و برق (میانگین اتحادیه اروپا)

 
به گفته کمیسیون اروپا (2023)، افزایش قیمت گاز در جذب ال ان جی اضافی و کاهش تقاضا موثر بود. با این حال، قیمت-های بسیار بالا بین جولای و آگوست 2022 را می توان به رقابت درون اتحادیه اروپا در مواجهه با ترس از عرضه محدود نسبت داد. در نهایت به گفته سازمان اوراق بهادار و بازارهای اروپا (2023)، این افزایش قیمت به سود تاجران گاز طبیعی بود و انتقال ثروت قابل توجهی را نشان می داد. 
تفاوت بین شاخص قیمت هلندی  TTF و قیمت‌های جهانی مانند JKM  (شاخص قیمت تک محموله ال ان جی آسیا)، به طور میانگین بین ژوئن تا آگوست 2022 حدود 35 یورو بر مگاوات ساعت بود. در طول تابستان 2022، TTF همچنین از قیمت‌های سایر مکان‌های تجاری در اروپا و نیز از ارزیابی‌های قیمت توسط آژانس‌های گزارش‌دهنده قیمت جدا شد.

شکل 3: قیمت های روزانه و واردات ال ان جی

همان طور که در شکل 4 مشخص است، این بحران با تولید کمتر از حد معمول انرژی برق آبی و هسته ای تشدید شد.

شکل 4: تغییرات در تولید برق در اتحادیه اروپا بین ژوئیه-سپتامبر 2021 و ژوئیه-سپتامبر 2022

 
سیاست قاطع اتحادیه اروپا همانطور که در طرح REPowerEU و تعادل مجدد بازار ترسیم شده است به کاهش نگرانی‌ها در مورد کمبود کمک کرد و قیمت‌ها را به پایه فیزیکی بازگرداند. احتمال وقوع افزایش قیمت های مشابه تابستان 2022، به دلایل زیر در زمستان 2023 و 2024 کمتر محتمل است: 
•    سطوح ذخیره‌سازی گاز اروپا از لحاظ تاریخی در بالاترین سطح خود قرار دارند. در 30 ژوئن 2023، سطوح ذخیره‌سازی 78 درصد است؛ در مقابل این عدد، میانگین 63 درصد در همان روز در طول سال‌های مرجع 2016- 2021 ثبت شده است (شکل 5).

شکل 5: تکامل ذخایر گاز اروپا رسیدن به سطوح بالای تاریخی از پاییز 2022

 
•    تقاضای گاز طبیعی کاهش یافته است. تقاضا از آگوست 2022 تا می 2023 در مقایسه با میانگین پنج سال گذشته 17 درصد کمتر بود (شکل 6). 
بر اساس برآوردهای آژانس بین المللی انرژی، آب و هوا تنها مسئول 20 درصد کاهش تقاضا بوده است. آب و هوا با میانگین پنج سال گذشته تفاوت چندانی نداشت؛ این بدان معنی است که بخشی از کاهش تقاضا در سال گذشته ساختاری است. همچنین توجه به این نکته مهم است که در حالی که قیمت ها در مقایسه با اوج تابستان 2022 به طور قابل توجهی کاهش یافته است، اما همچنان از نظر مادی بالاتر از سطح تاریخی پیش از بحران هستند. از اوایل ژوئن 2022، TTF بین 30 تا 40 یورو در مگاوات ساعت معامله می¬شود، در حالی که قیمت گاز قبل از بحران به طور متوسط حدود 20 یورو در مگاوات ساعت بود. بنابراین، تأثیر بحران بر قیمت گاز و در نتیجه بر ساختار هزینه صنایع گاز فشرده، هنوز وجود دارد.

شکل 6: کاهش تقاضای گاز طبیعی در اروپا: فراتر رفتن از هدف کاهش مصرف داوطلبانه 15 درصد

 
•    اتحادیه اروپا عرضه خود را متنوع کرده است. امروزه تنها حدود 20 میلیارد متر مکعب در سال از طریق خط لوله از روسیه به اتحادیه اروپا وارد می شود، در حالی که  این میزان پنج سال قبل از 2022 ، 155 میلیارد متر مکعب در سال بوده است.

شکل 7: افزایش واردات ال ان جی در اروپا

•    پروژه های جدید ترمینال واردات ال ان جی با ظرفیت کل حدود 30 میلیارد متر مکعب در سال، به اتحادیه اروپا کمک می کند تا یک منبع جایگزین را تضمین کند. مجموع ظرفیت اضافه شده از طریق FSRU و ال¬ان¬جی، 20.6 میلیارد متر مکعب در سال ظرفیت در حال بهره برداری است و 49.8 میلیارد متر مکعب در سال ظرفیتی است که قرار است راه اندازی شود.

•    پس از تلاش های اتحادیه اروپا در سال گذشته، عدم اطمینان کمتری نسبت به سال 2022 وجود دارد. بازیگران بازار برای تضمین امنیت عرضه، نیازی به خرید گاز بدون توجه به قیمت ندارند.

اتحادیه اروپا توانسته است شوک انرژی بزرگی را پشت سر گذارد. با این حال، این بحران منجر به افزایش قابل توجه قیمت ها و حمایت مالی چشمگیر از سوی کشورهای عضو برای کاهش تأثیر بر خانوارها و مشاغل شد. عوامل بنیادی بازار به وضعیت بهتر در زمستان 2024-2023 اشاره می‌کنند، که خطر افزایش‌ قیمت ها مشابه تابستان 2022 را کمتر می‌کند و بنابراین تأثیر انرژی بر تورم را نیز کاهش می‌دهد.
چندین موضوع از جمله تداوم کاهش تقاضا، عرضه جهانی ال ان جی، تقاضای گاز در چین و آب و هوا باید همچنان نظارت شود. مسیر گذار سبز  هم به نوسانات قابل¬توجه قیمت در پیش رو اشاره دارد. مدیریت تقاضا، افزایش تنوع و تمرکز مجدد بر امنیت عرضه نیز ضروری است.

منابع:
https://cepr.org/voxeu/columns/reasons-behind-2022-energy-price-increases-and-prospects-next-year