در سال 2022 عرضه گاز روسیه به اروپا به شدت کاهش یافت و کشورهای اروپایی برای یافتن تامین کنندگان جدید به تکاپو افتادند. این رخدادها نه تنها اروپاییان را در تنگنا قرار داد، بلکه تبعات اجتناب ناپذیری را  هم برای روسیه داشته است که در این گزارش به بررسی اثرات آن خواهیم پرداخت. 

در سال 2022، روسیه برای اولین بار در تاریخ تصمیم گرفت تا عرضه گاز به مشتریان اتحادیه اروپا را به شدت کاهش دهد. هدف از این اقدام، تشدید بحران انرژی موجود در اروپا و تحت فشار قرار دادن کشورهای اروپایی برای کاهش حمایت های سیاسی، نظامی و اقتصادی از اوکراین بود. با این حال، کاهش عرضه گاز توسط روسیه، اثرات مهمی بر خود روسیه هم داشته است. بدون شک روسیه جایگاه خود را به عنوان تامین کننده اصلی گاز اتحادیه اروپا از دست داده است. صادرات گاز این کشور به مشتریان اتحادیه اروپا از طریق خط لوله، از حجم تقریبی 146 میلیارد متر مکعب در سال 2021 به حجمی حدود 61 میلیارد متر مکعب در سال 2022 کاهش یافته است. گاز روسیه از طریق اوکراین (براساس قراردادهای ترانزیتی که تا پایان سال 2024 برقرار است) و از طریق ترکیه توسط خط لوله ترک استریم به اروپا منتقل می¬شود، با این حال حجم آن نسبت به قبل کمتر است.
در پنج ماهه اول سال 2023، صادرات گاز روسیه از طریق خطوط لوله عملیاتی تنها به 10 میلیارد مترمکعب رسید، در حالی که این میزان در مدت مشابه در سال‌های 2021 و 2022 به ترتیب 62 و 42 میلیارد متر مکعب بوده است. بعید است که مسکو و کیف بر روی تمدید قرارداد عبور گاز از اوکراین پس از سال 2024 توافق کنند. حتی روسیه بارها تهدید کرده است که قبل از انقضای آن، عرضه را قطع خواهد کرد ؛ به این معنی که حتی مقدار گاز  فعلی روسیه که از طریق خط لوله به اتحادیه اروپا می رسد، احتمالاً کاهش بیشتری خواهد داشت. 
کاهش شدید عرضه گاز به اروپا، گازپروم را مجبور کرد تولید گاز خود را 20 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل در سال 2022 کاهش دهد. با این حال، در سال 2022 درآمدهای صادراتی به دلیل قیمت بسیار بالای گاز در اروپا (به ویژه در نیمه اول سال 2022) همچنان بالا بود. کاهش صادرات به اتحادیه اروپا خسارت سنگینی بر درآمد گازپروم در سال 2023 داشت. کشورهای اروپایی با هدف تحت فشار قرار دادن بیشتر روسیه، تامین کنندگان جدیدی را پیدا کردند، به این معنی که گازپروم ممکن است هرگز جایگاه خود را به عنوان تامین کننده اصلی گاز اتحادیه اروپا به دست نیاورد. 
بر اساس گزارشات 31 مارس 2023، از زمان آغاز جنگ، بیش از نیمی از کل قراردادهای انرژی منعقد شده توسط کشورهای اتحادیه اروپا، توافقنامه های مربوط به تامین گاز از کشورهای ثالث است. بر اساس تحقیقات شورای روابط خارجی اروپا، 56 مورد از 110 قرارداد انرژی امضا شده تا آن زمان مربوط به گاز طبیعی است. برخی از بزرگترین بازارهای اروپایی روسیه در سیاست های گازی خود تغییرات اساسی ایجاد کردند که در بلندمدت پیامدهای منفی مهمی را  برای روسیه به دنبال دارد. آلمان که قبل از شروع جنگ بیشترین گاز روسیه را وارد می کرد، اکنون به هیچ وجه گاز روسیه را از طریق خط لوله وارد نمی کند. علاوه بر این، مقامات آلمانی تصمیم به ساخت چندین پایانه ال ان جی و تقویت همکاری گاز با نروژ، که تامین کننده اصلی گاز آلمان در سال 2022 شد، گرفته اند. شرکت آلمانی SEFE   همچنین در ژوئن 2023 قراردادی 20 ساله با شرکت آمریکایی ونچر گلوبال ال ان جی (Venture Global LNG) برای تامین گاز آلمان امضا کرد. روسیه همچنین موقعیت خود را در بازار ایتالیا - دومین بازار مهم این کشور پس از آلمان - از دست داده است. از بین تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ایتالیا بیشترین قرارداد همکاری گازی را از زمان بحران بین روسیه به اوکراین با کشورهای ثالث امضا کرده است. علاوه بر این، گازپروم بازار لهستان را به طور جبران ناپذیری از دست داده است. لهستان سال‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین تصمیم گرفت گاز روسیه را در سال 2019 کنار بگذارد، اما این تصمیم توسط برخی از تحلیلگران انرژی مورد مناقشه قرار گرفت. از دست دادن بازار اروپا، روسیه را مجبور به جستجوی بازارهای جدید می کند، اما در حال حاضر یافتن یک جایگزین سریع و به همان اندازه جذاب، غیرواقعی به نظر می رسد. در حال حاضر گازپروم نمی تواند گاز استخراج شده از میادین سیبری غربی و میادین شبه جزیره یامال را به کشورهای خارج از اروپا و ترکیه هدایت کند. هیچ اتصال گازی وجود ندارد که به گازپروم اجازه دهد این حجم را به بازارهای آسیایی مانند چین صادر کند. تنها خط لوله موجود که گازپروم از طریق آن می تواند گاز به چین صادر کند، خط لوله¬ قدرت سیبری است که در دسامبر 2019 راه اندازی شد که به شبکه گاز در غرب روسیه متصل نیست. 
گازپروم قصد دارد یک خط لوله صادرات گاز جدید از روسیه، از طریق مغولستان به چین- قدرت سیبری2- بسازد که امکان صادرات 30 میلیارد متر مکعب گاز در سال از میادین سیبری غربی را فراهم می کند. با این حال، با وجود توافقات اولیه با مغولستان و چین در این زمینه، هنوز هیچ توافق و قرارداد الزام آوری برای تامین گاز به چین از این مسیر وجود ندارد. دومین قرارداد موجود برای تامین گاز از روسیه به چین که در فوریه 2022 منعقد شد، مربوط به حجم اندک (10 میلیارد مترمکعب در سال) گاز استخراج شده از جزیره ساخالین است. حتی اگر روسیه و چین موفق به اجرای پروژه های گازی جدید شوند، نیاز نیست که سیاست گذاران اروپایی نگرانی چندانی داشته باشند. اگر چین واردات گاز روسیه را افزایش دهد، ممکن است خرید ال ان جی خود را از کشورهای دیگر کاهش دهد و در نتیجه امکان افزایش خرید ال¬ان¬جی را برای مشتریان اروپایی فراهم کند.
 برنامه¬های گازپروم برای ایجاد یک اتحاد گازی با قزاقستان و ازبکستان - پیشنهادی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در نوامبر 2022 ارائه کرد - نیز اهمیت چندانی ندارد. این کشورها ذخایر گاز خود را دارند، به این معنی که واردات آنها از روسیه احتمالاً به مقادیر کم محدود می¬شود. این موضوع با توافق دو ساله ای که در ژوئن 2023 بین گازپروم و وزارت انرژی ازبکستان امضا شد، برای تامین سالانه تنها 8/2 میلیارد متر مکعب گاز روسیه به ازبکستان تایید شده است. حتی اگر گازپروم عرضه را بین 4 تا 10 میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد - که برخی از کارشناسان انرژی روسیه آن را محتمل می دانند - چنین حجمی با آنچه قبلاً به اروپا عرضه می¬کرد قابل مقایسه نیست. مسکو همچنین در حال بحث در مورد استفاده از قزاقستان و ازبکستان به عنوان کشورهای ترانزیتی برای صادرات گاز روسیه به چین است، اما چشم انداز این امر مبهم است. کشورهای آسیای مرکزی از طریق شبکه خط لوله گاز آسیای مرکزی - مرکز  به روسیه متصل هستند، اما زیرساخت آن بسیار قدیمی است و عمدتاً برای انتقال گاز از کشورهای منطقه به روسیه استفاده شده است. مشخص نیست که از نظر فنی استفاده از این خط لوله برای انتقال های معکوس از روسیه به قزاقستان و ازبکستان و احتمالاً بعد از آن به چین، امکان پذیر است یا خیر.
روسیه صادرات ال ان جی قابل توجه به اتحادیه اروپا را حفظ می کند که از 16 میلیارد متر مکعب در سال 2021 به 22 میلیارد متر مکعب در سال 2022 افزایش یافته است و در نیمه اول سال 2023 نیز رشد داشته و بعید است این میزان، افزایش قابل توجه دیگری داشته باشد. روسیه در حال حاضر دارای دو پایانه صادرات ال ان جی در مقیاس بزرگ - یامال ال ان جی در شبه جزیره یامال و ساخالین2  در شرق دور- است که با ظرفیت کامل کار می کنند، و پایانه های کوچک صادراتی  در غرب روسیه که در پاییز 2022 راه اندازی شد. اما به نظر می رسد امیدوارکننده ترین پروژه در حال ساخت، تاسیسات ال ان جی آرکتیک 2، به تعویق بیفتد. 
نواتک، دومین تولیدکننده بزرگ گاز روسیه پس از گازپروم، اولین خط تولید این کارخانه را در ماه جولای راه اندازی کرد، اما انتظار نمی¬رود تا سال آینده به ظرفیت کامل تولید برسد. تحریم های فناوری غرب ممکن است دلیل اصلی تاخیرها باشد، زیرا روسیه در حال حاضر هیچ فناوری از خود برای ساخت تاسیسات ال ان جی در مقیاس بزرگ ندارد. 

پیش از بحران میان روسیه و اوکراین، رشد اقتصاد جهانی در سال 2022 حدود 5 درصد تخمین زده شده بود. بر اساس گزارش OECD در نوامبر 2022، جنگ در اوکراین یک "شوک انرژی عظیم و تاریخی" به بازارها بود. شوک جنگ یکی از عوامل اصلی بود که رشد اقتصادی را در سال 2022 به 1/3 درصد کاهش داد و OECD پیش بینی کرد که در سال 2023 به 2/2 درصد کاهش یابد. این گزارش نشان می دهد که جنگ بیشترین میزان تاثیر را بر اقتصاد اروپا داشته است، جایی که پیش بینی می شود رشد در سال 2023 تنها 3/0 درصد باشد. برای چندین دهه، از زمان اتحاد جماهیر شوروی تا زمان بحران میان روسیه و اوکراین، روسیه و بسیاری از کشورهای اروپایی پیوند نزدیکی با یکدیگر خوردند. روسیه برای صادرات نفت و گاز خود به بازارهای انرژی با ثبات نیاز داشت و اروپا نیز خواهان عرضه مستقیم انرژی از طریق خط لوله بود که وابستگی به منابع خاورمیانه را کاهش دهد. بازار اروپا به بزرگترین مشتری روسیه تبدیل شد: طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی، در سال 2022، قبل از درگیری های میان روسیه و اوکراین، 60 درصد از صادرات نفت و 74 درصد از گاز طبیعی آن به اروپا می رفت. در واقع، صادرات انرژی - به ویژه گاز - روسیه را قادر ساخت تا نفوذ خود را گسترش دهد. کشورهایی مانند آلمان، فنلاند، لتونی، بلغارستان، مقدونیه شمالی، صربستان، بوسنی و هرزگوین، مولداوی، مجارستان، اسلواکی، اسلوونی، جمهوری چک، یونان و اتریش همگی برای حداقل نیمی از عرضه گاز خود به روسیه وابسته شدند.
 جایگزینی گاز روسیه برای اروپا آسان نخواهد بود. برخی از جایگزین ها انتشار گازهای گلخانه ای را به دنبال خواهد داشت، زیرا تعدادی از کشورهای اروپایی تولید برق با سوخت زغال سنگ را افزایش داده اند. با این حال، در سال گذشته اروپا شاهد کاهش بیش از 20 درصدی مصرف گاز طبیعی بود، زیرا مشاغل و خانوارها در بحبوحه افزایش سرسام آور قیمت ناشی از کمبود عرضه تحت فشار قرار گرفتند.کمبود گاز در اتحادیه اروپا توسط ال ان جی پر شده است و ایالات متحده در آستانه تبدیل شدن به بزرگترین صادرکننده ال ان جی جهان در سال 2023 است. با این حال حتی پس از اینکه بخشی از صادرات خود به آسیا را برای تغذیه بازار اروپا تغییر داده است،  مازاد عرضه برای پاسخگویی کامل به تقاضای اروپا را ندارد. اکنون 68 درصد از صادرات  ایالات متحده به کشورهای اتحادیه اروپا می رود و این عدد احتمالاً رشد خواهد کرد: پس از بحران، آلمان تصمیم به ساخت پایانه های ال ان جی برای تسهیل واردات گاز گرفت، این کشور دومین تاسیسات را در ژانویه 2023 افتتاح کرد و چندین تاسیسات دیگر نیز قرار است در ماه های آینده افتتاح شوند.
در بلندمدت، ترکیبی از کاهش تقاضا، افزایش راندمان، انرژی‌های تجدیدپذیر،  ال ان جی و سایر خطوط لوله، نیاز اروپا به گاز روسیه را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. به نظر می رسد اروپا مصمم است دیگر هرگز در موقعیتی قرار نگیرد که به هیدروکربن های ارزان روسیه متکی باشد و به عنوان مهم ترین مشتری روسیه تلقی شود. در حالی که روسیه همچنان صادرکننده انرژی خواهد بود، برخی ناظران بر این باورند که طی چند سال آینده، وضعیت این کشور به عنوان یک ابرقدرت انرژی تنزل خواهد کرد. روسیه به انتقال صادرات خود از اروپا به بازارهای چین و هند با قیمت های پایین تر ادامه خواهد داد. کشمکش های میان روسیه و اوکراین نه تنها عواقب جبران ناپذیری برای بازار گاز خصوصا بازار اروپا داشته، بلکه خسارت قابل توجهی را نیز  به تجارت انرژی روسیه وارد کرده است. اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن باید به تلاش های خود برای کاهش دائمی وابستگی خود به گاز روسیه، همکاری با تامین کنندگان گاز جایگزین و کاهش مصرف کلی گاز ادامه دهند. کمیسیون اروپا باید مکانیسم خرید گاز مشترک خود را برای کمک به این امر ادامه دهد. این امکان وجود دارد که کشورهای اروپایی تحریم‌های فناوری انرژی علیه روسیه را تشدید کنند و مانعی برای پروژه‌های ال ان جی در روسیه شوند.